Ngành xây dựng hiện đang đứng trước một thách thức lớn trong việc giảm thiểu tác động môi trường và chủ động hấp thụ, lưu trữ khí CO2 từ khí quyển. Với mức tiêu thụ năng lượng chiếm khoảng 32% toàn cầu và đóng góp 34% tổng lượng phát thải toàn cầu, ngành này cần đẩy mạnh các biện pháp giảm phát thải để hạn chế những tác động tiêu cực đến môi trường. Sự ra đời của vật liệu xây dựng phát thải âm (carbon-negative materials) được xem là một giải pháp hứa hẹn giúp giảm thiểu tác động môi trường.
Vật liệu phát thải âm được hiểu là những vật liệu có khả năng hấp thụ và lưu trữ nhiều CO2 hơn lượng phát thải trong suốt vòng đời của chúng. Xu hướng sử dụng vật liệu phát thải âm không chỉ là đổi mới công nghệ đơn thuần mà còn phản ánh áp lực từ thị trường tài chính xanh. Các báo cáo ESG (Environmental, Social and Governance) ngày càng chú trọng đến phát thải embodied carbon trong vật liệu xây dựng. Cơ chế Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) của Liên minh châu Âu (EU) đang tạo ra động lực cho việc giảm phát thải trong sản xuất xi măng và thép, những vật liệu then chốt trong ngành xây dựng.
Một số công nghệ vật liệu phát thải âm hiện nay bao gồm công nghệ CCU Concrete (Carbon Capture and Utilization), vật liệu composite mycelium, cát olivine. Công nghệ CCU Concrete tích hợp CO2 được thu giữ vào vật liệu tái chế trong quá trình sản xuất, giúp giảm sự phụ thuộc vào vật liệu nguyên sinh và tạo ra dấu chân carbon âm cho các dự án xây dựng bền vững. Những công nghệ này không chỉ giúp giảm lượng khí thải mà còn mang lại hiệu quả kinh tế và môi trường.
Tuy nhiên, việc áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm vẫn đối mặt với nhiều thách thức đáng kể trong quá trình thương mại hóa. Một trong những rào cản lớn nhất là chi phí cao, cùng với sự thiếu thống nhất về tiêu chuẩn và định nghĩa trên toàn cầu. Để thúc đẩy sự phát triển của ngành này, các chính phủ cần thiết kế và thực hiện các chính sách khuyến khích phù hợp, hỗ trợ tài chính và tạo điều kiện thuận lợi cho việc nghiên cứu và áp dụng các công nghệ mới.
Cơ hội thương mại hóa vật liệu xây dựng phát thải âm đang mở ra thông qua các kênh tài chính xanh. Chương trình của UNEP FI (United Nations Environment Programme Finance Initiative) ghi nhận sự gia tăng đáng kể trong các cải cách chính sách và quy định trên toàn thế giới, khi nhiều quốc gia thiết lập các khung tài chính net-zero. Thị trường CBAM mở rộng cũng tạo động lực cho các doanh nghiệp đầu tư vào vật liệu carbon-negative để đáp ứng nhu cầu của thị trường và tuân thủ các quy định về môi trường.
Việt Nam đã cam kết đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 tại COP26, và đã thiết lập các chương trình quốc gia bao gồm Chiến lược Tăng trưởng Xanh và một số kế hoạch thực hiện liên quan. Việc cập nhật NDC (Nationally Determined Contribution) 3.0 vào năm 2025 sẽ giúp Việt Nam tích hợp các mục tiêu giảm phát thải carbon trong ngành xây dựng vào chiến lược khí hậu quốc gia. Đây là cơ hội để Việt Nam chuyển đổi sang một mô hình phát triển bền vững, giảm thiểu tác động môi trường và tận dụng các cơ hội từ thị trường tài chính xanh.
Tổng kết, việc phát triển và áp dụng vật liệu xây dựng phát thải âm là một bước tiến quan trọng trong việc giảm thiểu tác động môi trường của ngành xây dựng. Mặc dù còn nhiều thách thức, nhưng với sự hỗ trợ từ chính sách, tài chính xanh và công nghệ đổi mới, ngành xây dựng có thể chuyển đổi hướng tới một tương lai bền vững hơn.
