Trong thế giới văn chương, mối quan hệ giữa tính phổ quát và tính đặc thù luôn là một chủ đề được bàn luận sôi nổi. Đây là hai mặt không thể tách rời trong việc sáng tạo và thưởng thức văn học. Trên thực tế, việc tìm kiếm và khám phá những giá trị phổ quát trong văn chương là điều thiết yếu, giúp người đọc nhận ra sự tương đồng và mối kết nối giữa các cá nhân cũng như cộng đồng.
Tuy nhiên, nếu chỉ tập trung vào tính phổ quát mà bỏ qua tính đặc thù, giá trị của văn chương sẽ trở nên thiếu sức sống và không đủ khả năng chạm đến trái tim của người đọc. Ngược lại, nếu quá chăm chú vào tính đặc thù, văn chương có nguy cơ trở nên khép kín và tự trị, khó có thể kết nối với cộng đồng nhân loại. Vì vậy, việc tìm được sự cân bằng giữa tính phổ quát và tính đặc thù là vô cùng quan trọng.
Cái phổ quát cần phải được nhìn nhận và thể hiện thông qua cái riêng, cái đặc thù của mỗi cá nhân và cộng đồng. Chỉ khi có sự kết hợp hài hòa giữa hai yếu tố này, văn chương mới có thể đạt đến giá trị chân thực và sâu sắc. Các nhà văn xuất sắc như Nguyễn Trung Thành, Nguyễn Bình Phương, và Trương Đăng Dung đã thể hiện một cách xuất sắc mối quan hệ này trong tác phẩm của mình.
Nguyễn Trung Thành, với tác phẩm “Rừng xà nu”, đã bắt đầu từ câu chuyện riêng, trải nghiệm của cá nhân để khám phá và thể hiện những giá trị phổ quát của nhân loại. Cụ Mết đã nói lên chân lý của việc cần phải tiến hành bạo lực cách mạng: “Chúng nó đã cầm súng, mình phải cầm giáo”. Đó là một sự lựa chọn dựa trên điều kiện cụ thể của dân tộc, nhằm bảo vệ hòa bình và tự do.
Trong khi đó, Nguyễn Bình Phương đã xem xét cái ác trong bối cảnh cụ thể của cuộc chiến tranh, của những xung đột văn hóa – xã hội Việt Nam. Qua đó, tác giả thể hiện một cách sâu sắc và đa chiều về bản chất của con người. Còn Trương Đăng Dung, với thơ của mình, đã giúp người đọc nhận ra nhiều phạm trù phổ quát gắn với nhân loại nói chung. Nỗi bất an của tồn tại người trong nhiều tác phẩm của ông phải được kích hoạt từ chính cuộc đời, thân phận một người Việt Nam, sinh ra ở một vùng trũng về văn minh, trong một thời đại đầy khắc nghiệt của chiến tranh, bệnh tật, đói nghèo…
Qua những tác phẩm này, có thể thấy rằng tính phổ quát và tính đặc thù là hai mặt không thể thiếu trong văn chương. Khi văn chương biết kết hợp và hài hòa hai yếu tố này, nó sẽ tạo ra những tác phẩm có giá trị sâu sắc, có thể chạm đến trái tim của người đọc và để lại dấu ấn lâu dài trong lòng họ.
