Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tại Việt Nam đang đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp khoảng 45% vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tạo việc làm cho 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, các DNNVV đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc tiếp cận nguồn tài chính, đặc biệt là tài chính bền vững.

Theo số liệu mới nhất, chỉ có dưới 9% các DNNVV tại Việt Nam có thể tiếp cận được tài chính bền vững. Thậm chí, tín dụng xanh trên toàn thị trường chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ. Điều này cho thấy sự tồn tại của một khoảng cách lớn trong việc tiếp cận tài chính giữa các DNNVV và các doanh nghiệp lớn hơn.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia đề xuất việc xây dựng một khung chính sách toàn diện bao gồm 4 trụ cột chính. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho các DNNVV tiếp cận tài chính bền vững. Thứ hai, cải cách khu vực tài chính nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của các DNNVV. Thứ ba, nâng cao năng lực của các DNNVV để chúng có thể đáp ứng được các yêu cầu về tài chính bền vững. Cuối cùng, phát triển hạ tầng thị trường để hỗ trợ việc tiếp cận tài chính của các DNNVV.

Thực trạng đáng lo ngại là tỷ lệ các DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống chỉ còn 28% vào năm 2023. Bên cạnh đó, tín dụng xanh tại Việt Nam chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ tín dụng, thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác trong khu vực. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho việc phát triển tài chính bền vững tại Việt Nam.

Có ba rào cản chính đang hạn chế sự tham gia của các DNNVV vào tài chính bền vững. Thứ nhất, nhiều DNNVV thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG), điều này khiến chúng gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu về tài chính bền vững. Thứ hai, sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương đã gây ra sự thiếu minh bạch và khó đoán cho các DNNVV. Thứ ba, tình trạng khan hiếm sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu của các DNNVV đã hạn chế sự lựa chọn của họ.

Để vượt qua những rào cản này, các chuyên gia đề xuất một số giải pháp phù hợp với thực tiễn tại Việt Nam và dựa trên kinh nghiệm quốc tế. Các giải pháp này bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, cải cách khu vực tài chính, nâng cao năng lực của các DNNVV, và phát triển hạ tầng thị trường. Việc thực thi đồng bộ các giải pháp này có thể thúc đẩy huy động tài chính bền vững cho các DNNVV, đồng thời tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh.

Đây không chỉ là một chính sách tài chính, mà còn là nền tảng chiến lược để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon. Việc hỗ trợ các DNNVV tiếp cận tài chính bền vững không chỉ giúp các doanh nghiệp này phát triển bền vững mà còn đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững của cả nước. Liên quan đến các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, và Ngân hàng Nhà nước đang tích cực triển khai các giải pháp để hỗ trợ DNNVV tiếp cận tài chính bền vững.

Tín dụng xanh đang ngày càng trở thành xu hướng phổ biến trong hệ thống ngân hàng Việt Nam. Tính đến thời điểm hiện tại, dư nợ tín dụng xanh đã đạt trên 704.000 tỷ đồng, với tốc độ tăng trưởng bình quân hàng năm lên đến 21%. Điều này cho thấy sự quan tâm và nỗ lực của các ngân hàng trong việc hỗ trợ phát triển bền vững.

Ngân hàng Nhà nước đang tích cực hoàn thiện hành lang pháp lý để thúc đẩy tín dụng xanh. Dự kiến, chính sách hỗ trợ lãi suất 2% sẽ được trình Chính phủ ban hành nhằm khuyến khích các doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình sản xuất xanh, thân thiện với môi trường. Đây là một bước tiến quan trọng trong việc hướng tới mục tiêu phát triển bền vững và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường.

Nhiều ngân hàng lớn như BIDV, Agribank và Standard Chartered đang dẫn dắt xu hướng tín dụng xanh bằng cách cung cấp các gói tín dụng chuyên biệt cho các dự án thân thiện với môi trường. Họ cũng tích cực phát hành trái phiếu xanh để huy động vốn cho các dự án bền vững. Hơn nữa, các ngân hàng còn đẩy mạnh hợp tác với các định chế tài chính quốc tế để tiếp cận nguồn vốn và công nghệ mới phục vụ cho phát triển bền vững.

Song song với những nỗ lực trên, vẫn còn nhiều thách thức cần được giải quyết. Khung pháp lý cho tín dụng xanh chưa hoàn chỉnh, công cụ thẩm định hạn chế và năng lực của đội ngũ ngân hàng về quản lý môi trường – xã hội – khí hậu còn yếu. Điều này đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Ngân hàng Nhà nước, các bộ, ngành và các tổ chức tài chính quốc tế để xây dựng một hệ sinh thái hỗ trợ tín dụng xanh toàn diện.

Để giải quyết những thách thức này, Ngân hàng Nhà nước sẽ tập trung vào việc xây dựng văn bản hướng dẫn chi tiết về tín dụng xanh. Đồng thời, cơ quan này sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan để trình Chính phủ ban hành chính sách hỗ trợ doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình sản xuất bền vững. Ngoài ra, Ngân hàng Nhà nước cũng sẽ tích cực tìm kiếm nguồn tài trợ từ các tổ chức trong và ngoài nước nhằm hỗ trợ các dự án xanh.

Trong bối cảnh hiện nay, sự tham gia tích cực của các ngân hàng và định chế tài chính trong việc cung cấp các giải pháp tài chính bền vững là rất quan trọng. BIDV, Agribank và Standard Chartered cùng nhiều ngân hàng khác đang tích cực đóng góp vào sự phát triển của tín dụng xanh tại Việt Nam. Sự hợp tác và đồng lòng của các bên liên quan sẽ góp phần quan trọng vào việc hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững.