Bộ Giáo dục và Đào tạo hiện đang tiến hành lấy ý kiến từ công chúng về dự thảo Nghị định liên quan đến chính sách học bổng dành cho sinh viên theo học các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược. Đây là một bước đi quan trọng trong nỗ lực nâng cao chất lượng nguồn nhân lực cho các lĩnh vực trọng yếu của nền kinh tế.

Trong bối cảnh cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 và xu hướng toàn cầu hóa đang diễn ra nhanh chóng, các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược đã trở thành những yếu tố then chốt giúp thúc đẩy đổi mới sáng tạo, nâng cao năng lực sản xuất và cạnh tranh của quốc gia. Tuy nhiên, thực trạng hiện nay cho thấy nguồn nhân lực trong các lĩnh vực này vẫn còn hạn chế về số lượng và chất lượng, chưa đáp ứng được yêu cầu phát triển.

Nhiều ngành khoa học công nghệ tiên tiến đang đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực có trình độ cao, đặc biệt là các kỹ sư và nhà khoa học trẻ được đào tạo bài bản và có kỹ năng thực tiễn. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến khả năng nghiên cứu, ứng dụng công nghệ mới và phát triển các lĩnh vực mũi nhọn của quốc gia.

Chính sách học bổng được xem là một công cụ hiệu quả để thu hút sinh viên xuất sắc, đặc biệt là những em có hoàn cảnh khó khăn nhưng có năng lực học tập xuất sắc, theo học và gắn bó với các ngành khoa học cơ bản và kỹ thuật chiến lược. Qua đó, tạo điều kiện cho người học tập trung phát triển năng lực chuyên môn và tham gia nghiên cứu khoa học.

Việc đầu tư vào chính sách học bổng không chỉ giúp xây dựng lực lượng lao động chất lượng cao mà còn hỗ trợ thực hiện các chương trình phát triển khoa học và công nghệ, nâng cao năng lực nghiên cứu, ứng dụng tiến bộ kỹ thuật vào sản xuất và đời sống. Từ đó, góp phần phát triển kinh tế – xã hội bền vững.

Dự thảo Nghị định quy định chính sách học bổng cho người học các ngành khoa học cơ bản, kỹ thuật then chốt và công nghệ chiến lược gồm 5 chương và 17 điều. Nội dung của dự thảo bao gồm các quy định chung, tiêu chuẩn, quy trình xét duyệt và chi trả học bổng, cũng như trách nhiệm của các bộ, ngành, cơ sở đào tạo và người học.

Bộ Giáo dục và Đào tạo đang lấy ý kiến của nhân dân đối với dự thảo này trên Cổng thông tin điện tử của Bộ. Sự tham gia đóng góp ý kiến của cộng đồng sẽ giúp hoàn thiện dự thảo Nghị định, tạo tiền đề quan trọng cho việc phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai.

Với sự phát triển nhanh chóng của công nghệ vũ trụ trên toàn cầu, Việt Nam có cơ hội để vươn lên và khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực này. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu đó, Việt Nam cần chú trọng vào nghiên cứu cơ bản, mở rộng hợp tác quốc tế và tạo môi trường tự do cho các nhà khoa học.

Theo các chuyên gia quốc tế, việc phát triển khoa học không gian đòi hỏi sự đầu tư lâu dài và bền vững. TS Nguyễn Lương Quang, chuyên gia đến từ Viện Năng lượng nguyên tử và năng lượng thay thế (CEA Paris-Saclay, Pháp), chia sẻ kinh nghiệm chuyển đổi từ nghiên cứu hạt nhân sang thiên văn học tại Saclay. Xuất phát từ việc phát triển bộ cảm biến theo dõi lò phản ứng hạt nhân, các nhà khoa học đã linh hoạt chuyển hướng sử dụng công nghệ đó để quan sát bầu trời.

Từ nền tảng siêu dẫn ban đầu, Saclay tiến tới công nghệ lượng tử và thương mại hóa sản phẩm thông qua hợp tác với các startup và tập đoàn. TS Quang nhấn mạnh vai trò của việc chia sẻ mã nguồn mở trong nghiên cứu. Ở các nước phát triển như Pháp hay Canada, nhóm nghiên cứu nhận tài trợ từ ngân sách bắt buộc phải cung cấp mã nguồn mở để các công ty có thể tham gia cùng phát triển.

Tuy nhiên, TS Nguyễn Trọng Hiền, chuyên gia từ Cơ quan Hàng không Vũ trụ Hoa Kỳ (NASA), cho rằng rào cản lớn nhất của Việt Nam hiện nay là vấn đề quản lý và cơ chế. Nếu không trao sự tự do cho các nhà nghiên cứu, thì rất khó phát triển khoa học thực chất. Ông Hiền cũng nhấn mạnh rằng sở trường lớn nhất của Việt Nam chính là con người.

Để thu hút nhân tài, Việt Nam cần một môi trường thông thoáng. Nhiều trí thức Việt Nam ở nước ngoài muốn về nước nhưng chưa về vì họ không thấy môi trường phù hợp với công việc nghiên cứu. Cơ chế hiện tại chưa thuận lợi để họ cống hiến. Ông Hiền cho rằng mọi công nghệ đột phá đều bắt đầu từ những bước rất nhỏ và xuất phát từ cái có thể làm được, từ sở trường đang có.

TS Quang cũng nhấn mạnh vai trò của việc đầu tư cho vườn ươm startup, các trường chuyên đề và đào tạo thế hệ kế tiếp. Hiện mô hình hợp tác công – tư trong khoa học vẫn còn thiếu vắng tại Việt Nam. Việt Nam cần đầu tư đúng trọng tâm và tạo môi trường tự do cho nhà khoa học để vươn lên trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ.

Một số chuyên gia cũng đề cập đến tầm quan trọng của việc xây dựng cơ sở hạ tầng và phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Việc hợp tác với các nước tiên tiến và tổ chức quốc tế cũng là một cách để Việt Nam có thể tiếp cận với công nghệ mới và kinh nghiệm quản lý.

Trước những thách thức và cơ hội đang mở ra, Việt Nam cần có chiến lược phát triển công nghệ vũ trụ phù hợp và hiệu quả. Với sự quyết tâm và nỗ lực của các nhà khoa học, doanh nghiệp và Chính phủ, Việt Nam có thể vươn lên và trở thành một trong những quốc gia có trình độ công nghệ vũ trụ hàng đầu trên thế giới.

Việc phát triển công nghệ vũ trụ không chỉ giúp Việt Nam nâng cao trình độ khoa học và công nghệ, mà còn mở ra nhiều cơ hội ứng dụng trong các lĩnh vực như nông nghiệp, y tế, giao thông vận tải và quốc phòng. Vì vậy, đầu tư vào công nghệ vũ trụ là một cách để Việt Nam phát triển bền vững và nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân.