Các đài quan sát tia X trên Trái Đất đã phát hiện một sự kiện vũ trụ hiếm gặp, hé lộ về sự tồn tại của một loại ‘quái vật vũ trụ’ bí ẩn. Phát hiện này liên quan đến một nguồn tia X mạnh được gọi là HLX-1, nằm trong một thiên hà cách chúng ta khoảng 450 triệu năm ánh sáng.

Sự kiện này là kết quả của một vụ lỗ đen xé sao, hay còn gọi là ‘gián đoạn thủy triều’ (TDE), khi một lỗ đen khối lượng trung bình thức giấc và bắt đầu ‘ăn thịt’ một ngôi sao. Lỗ đen này được cho là có khối lượng trung gian, nằm giữa lỗ đen siêu khối và lỗ đen khối lượng sao, với khối lượng nặng gấp 100-100.000 lần Mặt Trời.

Sự tồn tại của loại lỗ đen này đã được lý thuyết hóa, nhưng chưa bao giờ được quan sát trực tiếp. Sự phát hiện này mang lại hy vọng mới cho việc nghiên cứu về sự hình thành của lỗ đen siêu khối và giúp giải đáp các bí ẩn về vũ trụ.

Sự kiện HLX-1 đã được quan sát vào năm 2009, sau đó nó sáng hơn gấp 100 lần vào năm 2012 và mờ đi vào năm 2023. Các nhà khoa học tin rằng lỗ đen này có thể đã gắn bó với một ngôi sao khổng lồ và ăn dần ngôi sao, dẫn đến các vụ bùng nổ lặp đi lặp lại.

“Bây giờ chúng ta cần chờ xem liệu nó có bùng phát nhiều lần không, hay có một điểm khởi đầu, một đỉnh điểm, và bây giờ nó sẽ giảm dần cho đến khi biến mất” – nhà thiên văn học Roberto Soria thuộc Viện Vật lý thiên văn quốc gia Ý, đồng tác giả, cho biết.

Để tìm hiểu thêm về hiện tượng này, các nhà khoa học sẽ tiếp tục quan sát và nghiên cứu HLX-1. Việc này có thể giúp chúng ta hiểu rõ hơn về sự hình thành và tiến hóa của lỗ đen, cũng như vai trò của chúng trong vũ trụ.

Xem thêm thông tin về các nghiên cứu vũ trụ của NASA và các đài quan sát thiên văn trên toàn thế giới để cập nhật những thông tin mới nhất về vũ trụ và các khám phá khoa học.

Các nhà khoa học đã xác nhận sự tồn tại của một hành tinh có thể sở hữu điều kiện lý tưởng để duy trì sự sống, đánh dấu một bước tiến quan trọng trong ngành thiên văn học. Nhóm nghiên cứu thuộc Viện Nghiên cứu hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời Trottier (Canada), phối hợp với NASA, vừa công bố phát hiện hành tinh L98–59 f – một ‘siêu Trái Đất’ quay quanh sao lùn đỏ L98–59.

Hành tinh này nằm trong ‘vùng có thể ở được’ – khu vực mà nước lỏng có khả năng tồn tại trên bề mặt hành tinh, điều kiện tiên quyết cho sự sống như trên Trái Đất. Khoảng cách từ L98–59 f đến Trái Đất chỉ khoảng 35 năm ánh sáng, làm cho nó trở thành một trong những hành tinh quan trọng được phát hiện gần đây.

Ông Charles Cadieux, tác giả chính của nghiên cứu, nhận định rằng việc tìm ra một hành tinh ôn hòa trong một hệ sao nhỏ gọn là một bước tiến quan trọng. Nó minh chứng cho sự đa dạng phong phú của các hệ hành tinh bên ngoài Hệ Mặt Trời, đồng thời khẳng định tầm quan trọng của việc nghiên cứu những hành tinh quay quanh các sao lùn đỏ – loại sao phổ biến nhất trong vũ trụ.

Hệ sao L98–59 được phát hiện lần đầu vào năm 2019 với bốn hành tinh đã biết. Nhờ kết hợp thêm dữ liệu từ các đài quan sát dưới mặt đất và các phép đo chính xác hơn, các nhà khoa học giờ đây đã bổ sung hành tinh thứ năm – L98–59 f vào danh sách.

L98–59 f được phát hiện nhờ theo dõi những dao động rất nhỏ trong chuyển động của ngôi sao. Phương pháp này đòi hỏi công nghệ đo đạc cực kỳ chính xác và độ tin cậy cao. Các nhà nghiên cứu tính toán rằng lượng năng lượng mà L98–59 f nhận được từ sao chủ tương đương với mức năng lượng Trái Đất nhận từ Mặt Trời, củng cố thêm giả thiết rằng hành tinh này có thể sở hữu nước dạng lỏng và là ứng viên sáng giá cho sự sống ngoài Trái Đất.

Nhóm nghiên cứu cũng công bố thêm các thông tin quan trọng về bốn hành tinh còn lại trong hệ. Trong đó, L98–59 b – hành tinh gần sao chủ nhất, có kích thước bằng 84% Trái Đất và khối lượng bằng khoảng một nửa. Hai hành tinh tiếp theo trong hệ được cho là có địa chất tương đồng với vệ tinh Io của Sao Mộc – nơi nổi tiếng với hoạt động núi lửa mãnh liệt. Riêng hành tinh thứ tư có thể là một ‘thế giới nước’, với cấu trúc chứa phần lớn là chất lỏng.

Giáo sư René Doyon, một trong các đồng tác giả của nghiên cứu, cho rằng hệ hành tinh L98–59 cung cấp một cơ hội độc đáo để trả lời các câu hỏi nền tảng trong lĩnh vực nghiên cứu hành tinh ngoài Hệ Mặt Trời. Với sự đa dạng về cấu trúc và đặc tính vật lý, L98–59 là một phòng thí nghiệm thiên nhiên lý tưởng để nghiên cứu cách mà các hành tinh loại siêu Trái Đất hoặc tiểu Hải Vương hình thành.

Nhóm nghiên cứu cho biết, sau bước phát hiện quan trọng này, họ sẽ tiếp tục sử dụng kính viễn vọng không gian James Webb – công cụ hiện đại nhất hiện nay để phân tích kỹ hơn thành phần khí quyển và bề mặt của các hành tinh trong hệ sao L98–59.

Việc phát hiện L98–59 f – hành tinh có khả năng hỗ trợ sự sống ở khoảng cách tương đối gần Trái Đất – không chỉ là bước tiến khoa học mà còn mở ra nhiều hy vọng về khả năng tồn tại sự sống ngoài hành tinh trong vũ trụ rộng lớn.

Ngày 24-7-2025 đã đánh dấu một loạt các sự kiện đáng chú ý trong nhiều lĩnh vực khác nhau. Để có thể đưa ra một cái nhìn tổng quan và phân tích sâu sắc về những vấn đề này, chúng ta cần dành thời gian phân tích từng khía cạnh và cố gắng hiểu rõ hơn về tác động của chúng đối với xã hội.

Trước hết, cần nhấn mạnh rằng việc cập nhật thông tin một cách chính xác và kịp thời là rất quan trọng trong việc giúp công chúng hiểu rõ về các sự kiện đang diễn ra. Trong bối cảnh thông tin đa chiều như hiện nay, việc dựa vào các nguồn tin cậy và có thẩm quyền là điều cần thiết để tránh bị ảnh hưởng bởi thông tin sai lệch.

Về các sự kiện cụ thể diễn ra vào ngày 24-7-2025, mặc dù thông tin chi tiết không được cung cấp, nhưng có thể thấy rằng mỗi sự kiện đều có những tác động nhất định đến cộng đồng. Việc theo dõi và phân tích các sự kiện này không chỉ giúp chúng ta nắm bắt được tình hình hiện tại mà còn cho phép dự đoán được những xu hướng và thách thức trong tương lai.

Trong quá trình theo dõi và đánh giá các sự kiện, việc tham khảo ý kiến từ các chuyên gia và nguồn tin cậy là vô cùng quan trọng. Điều này không chỉ giúp tăng độ tin cậy cho thông tin được đưa ra mà còn cung cấp cho người đọc một cái nhìn đa diện và sâu sắc hơn về vấn đề.

Không chỉ dừng lại ở việc cung cấp thông tin, việc phân tích và đánh giá các sự kiện còn đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng dư luận và định hướng tư duy cho công chúng. Thông qua việc trình bày thông tin một cách rõ ràng và khách quan, người đọc có thể hình thành được quan điểm và thái độ riêng của mình đối với các vấn đề đang được quan tâm.

Cuối cùng, để có thể tiếp cận thông tin một cách toàn diện và sâu sắc, người đọc nên tìm kiếm thông tin từ các nguồn tin cậy và tham gia vào các cuộc thảo luận có tính xây dựng. Điều này không chỉ giúp nâng cao nhận thức về các vấn đề xã hội mà còn khuyến khích sự tham gia của công chúng vào quá trình xây dựng và phát triển của cộng đồng.

Hy vọng rằng thông qua những phân tích và đánh giá này, người đọc có thể hiểu rõ hơn về bối cảnh và những vấn đề đang ảnh hưởng đến xã hội hiện nay. Việc cập nhật thông tin và tham gia vào các hoạt động xã hội một cách có trách nhiệm sẽ giúp mỗi cá nhân chúng ta đóng góp vào sự phát triển bền vững của cộng đồng.

Rạng sáng ngày 22/7, một sự kiện thiên văn kỳ thú sẽ diễn ra khi trăng lưỡi liềm xuất hiện gần cụm sao Pleiades, hay còn gọi là Thất Nữ. Đây là một hiện tượng giao hội độc đáo, mang đến cơ hội cho người yêu thích thiên văn quan sát và khám phá vẻ đẹp của bầu trời đêm.

Cụm sao Pleiades, hay Thất Nữ, là một trong những cụm sao dễ nhận diện nhất trên bầu trời đêm. Với ánh sáng xanh dịu nhẹ, cụm sao này có thể được quan sát rõ ràng từ tháng 10 đến tháng 4 năm sau. Tuy nhiên, vào những tháng mùa hè ở Bắc bán cầu, bao gồm cả Việt Nam, cụm sao này cũng có thể xuất hiện gần đường chân trời, tạo nên một cảnh tượng tuyệt đẹp cho những người yêu thích ngắm sao.

Pleiades là một phần của chòm sao Kim Ngưu, có cấp sao biểu kiến là 1,6, khiến chúng trở thành một trong những cụm sao mở sáng nhất trên bầu trời. Cụm sao này là một nhóm các ngôi sao được liên kết lỏng lẻo bởi lực hấp dẫn, và tất cả các ngôi sao của cụm sao này đều được hình thành cùng một lúc.

Thần thoại Hy Lạp về Pleiades là một trong những câu chuyện thú vị nhất về cụm sao này. Theo thần thoại, Pleiades là bảy cô con gái của Titan Atlas và nữ thần biển Pleione. Các chị em này đã được biến thành những vì sao và đặt trên bầu trời để bảo vệ họ khỏi sự truy đuổi của thợ săn Orion.

Mặc dù được gọi là cụm sao ‘bảy chị em’, nhưng thông thường chỉ có 6 ngôi sao có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Điều này đã làm nảy sinh bí ẩn về ‘Pleiades thất lạc’. Tuy nhiên, dưới góc độ thiên văn, Merope là một trong những ngôi sao sáng nhất trong cụm sao.

Sự kiện giao hội giữa mặt trăng và cụm sao Pleiades vào rạng sáng ngày 22/7 là một cơ hội tuyệt vời để người Việt quan sát và khám phá vẻ đẹp của bầu trời đêm. Mặc dù không xảy ra hiện tượng che khuất như tại Bắc Mỹ vào ngày 20/7 vừa qua, nhưng sự kiện giao hội này vẫn mang đến một cảnh tượng đẹp cho những người yêu thích thiên văn.

Người yêu thích thiên văn có thể tận dụng cơ hội này để quan sát và chụp lại vẻ đẹp của sự kiện giao hội giữa mặt trăng và cụm sao Pleiades. Đây là một trải nghiệm thú vị và đáng nhớ cho những ai yêu thích khám phá bầu trời đêm.

Các nhà thiên văn học đã phát hiện ra hơn một chục thiên hà ‘ngủ đông’ mà đã ngừng hình thành sao trong vòng một tỷ năm đầu tiên sau Vụ nổ Big Bang. Khám phá này, được thực hiện bằng dữ liệu từ Kính viễn vọng không gian James Webb (JWST), làm sáng tỏ một giai đoạn thú vị trong cuộc sống của các thiên hà đầu tiên và có thể cung cấp thêm manh mối về cách các thiên hà tiến hóa.

Có một số lý do khiến các thiên hà ngừng hình thành sao mới. Một trong số đó là sự hiện diện của các lỗ đen siêu lớn ở trung tâm của chúng. Những quái vật này phát ra bức xạ mạnh, làm nóng và làm giảm khí lạnh, thành phần quan trọng nhất cho sự hình thành sao. Ngoài ra, các thiên hà lân cận lớn hơn có thể làm giảm khí lạnh hoặc làm nóng nó, dẫn đến ngừng hình thành sao. Kết quả là, những thiên hà này có thể vẫn ở trạng thái ngủ đông vô thời hạn hoặc trở nên ‘bị triệt tiêu’.

Một lý do khác khiến các thiên hà trở nên không hoạt động là phản hồi sao. Đó là khi khí trong thiên hà được làm nóng và đẩy ra ngoài do các quá trình sao như siêu tân tinh, gió sao mạnh, hoặc áp lực liên quan đến ánh sáng sao. Thiên hà sau đó trải qua một giai đoạn ‘yên tĩnh’ tạm thời.

Điều này thường là một giai đoạn tạm thời, kéo dài khoảng 25 triệu năm, Alba Covelo Paz, sinh viên tiến sĩ tại Đại học Geneva và tác giả chính của nghiên cứu mới mô tả phát hiện, cho biết. Trong hàng triệu năm, khí đã bị đẩy ra sẽ rơi trở lại, và khí ấm sẽ làm mát lại. Khi có đủ khí lạnh, thiên hà có thể bắt đầu hình thành sao mới.

Trong khi giai đoạn ngủ đông thường được quan sát thấy ở các thiên hà gần đó, các nhà thiên văn học chỉ tìm thấy bốn thiên hà ngủ đông trong tỷ năm đầu tiên của vũ trụ. Ba trong số đó có khối lượng dưới một tỷ khối lượng mặt trời và một có khối lượng trên 10 tỷ khối lượng mặt trời. Các quan sát hạn chế và thuộc tính phân tán của các thiên hà ngủ đông không đủ để có cái nhìn rõ ràng về sự hình thành sao sớm.

Tuy nhiên, sử dụng dữ liệu quang phổ nhạy của JWST, một nhóm các nhà thiên văn học quốc tế đã phát hiện ra 14 thiên hà ngủ đông có khối lượng trong phạm vi rộng ở vũ trụ đầu tiên, cho thấy các thiên hà ngủ đông không bị giới hạn ở mức khối lượng thấp hoặc rất cao.

Các phát hiện này đã được tải lên cơ sở dữ liệu bản thảo arXiv vào ngày 27 tháng 6 và chưa được đánh giá đồng nghiệp.

Các nhà nghiên cứu không ngờ rằng họ sẽ thấy các thiên hà ngủ đông trong vũ trụ đầu tiên. Bởi vì những thiên hà này còn trẻ, chúng nên đang hình thành nhiều sao mới, các nhà thiên văn học đã nghĩ. Nhưng trong một bài báo năm 2024, các nhà nghiên cứu đã mô tả phát hiện đầu tiên về một thiên hà ngủ đông trong vũ trụ đầu tiên.

Sự khám phá đầu tiên về một thiên hà ngủ đông trong vũ trụ đầu tiên là một cú sốc vì thiên hà đó đã được quan sát trước đó với Hubble, nhưng chúng tôi không thể biết nó ngủ đông cho đến khi JWST, Paz cho biết.

Không giống như Kính viễn vọng không gian Hubble, công cụ NIRSpec của JWST có thể nhìn thấy ánh sáng từ những thiên hà này đã bị dịch chuyển về phía bước sóng hồng ngoại gần, và cũng cung cấp chi tiết quang phổ về nó.

Các nhà thiên văn học đã tò mò muốn biết tại sao các thiên hà đầu tiên ngừng hình thành sao và liệu điều này có phổ biến trong phạm vi rộng của khối lượng sao. Một giả thuyết là các thiên hà có sự bùng nổ hình thành sao và sau đó là giai đoạn yên tĩnh trước khi bắt đầu lại. Paz và nhóm của cô đã tìm kiếm các thiên hà đang ở giữa các vụ bùng nổ hình thành sao.

Họ đã sử dụng dữ liệu thiên hà có sẵn công khai trong Lưu trữ DAWN JWST.

Họ đã kiểm tra ánh sáng của khoảng 1.600 thiên hà, tìm kiếm dấu hiệu của sao mới không hình thành. Họ cũng tập trung vào các dấu hiệu rõ ràng của sao trung niên hoặc già trong ánh sáng của các thiên hà. Nhóm đã tìm thấy 14 thiên hà, có khối lượng từ khoảng 40 triệu đến 30 tỷ khối lượng mặt trời, đã ngừng hình thành sao.

Chúng tôi hiện đã tìm thấy 14 nguồn hỗ trợ quá trình bùng nổ này, và chúng tôi đã tìm thấy tất cả đều đã ngừng hình thành sao từ 10 đến 25 triệu năm trước khi chúng tôi quan sát chúng, Paz giải thích. Điều đó có nghĩa là 14 thiên hà này đã được tìm thấy để tuân theo hình thành sao theo kiểu ngừng-đi, thay vì liên tục hình thành sao, và chúng đã yên tĩnh trong ít nhất 10 đến 25 triệu năm.

Giai đoạn ngủ đông này cho thấy các thiên hà này có thể sẽ tiếp tục hình thành sao trong tương lai, nhưng vẫn còn sự không chắc chắn, Paz thêm. Chúng tôi không thể xác nhận nó chắc chắn vì chúng tôi không biết làm thế nào lâu họ sẽ vẫn ở trạng thái ngủ đông, và nếu họ tình cờ ở trạng thái ngủ đông thêm 50 triệu năm nữa, điều này sẽ cho thấy nguyên nhân của sự tắt của chúng là khác.

Tình huống này sẽ cho thấy các thiên hà này đã chết. Tuy nhiên, các thuộc tính hiện tại của các thiên hà này hỗ trợ một chu kỳ hình thành sao liên tục.

Bởi vì các thiên hà ngủ đông rất hiếm, vẫn còn nhiều điều bí ẩn về chúng. Tuy nhiên, các nhà thiên văn học hy vọng các quan sát trong tương lai sẽ giúp làm sáng tỏ các nhà máy sao đang ngủ này. Một chương trình JWST sắp tới có tên là ‘Sleeping Beauties’ sẽ dành riêng cho việc khám phá các thiên hà ngủ đông trong vũ trụ đầu tiên, Paz cho biết. Chương trình này sẽ cho phép các nhà thiên văn học ước tính thời gian một thiên hà ở trạng thái yên tĩnh và giúp họ hiểu rõ hơn về quá trình hình thành sao liên tục.

Vẫn còn nhiều điều chưa biết đối với chúng tôi, nhưng chúng tôi đã tiến một bước gần hơn đến việc giải mã quá trình này, Paz cho biết.