Ở vùng đồng bào dân tộc thiểu số, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng cộng đồng đang được xem là giải pháp thiết thực để thu hẹp khoảng cách chăm sóc sức khỏe, đặc biệt là đối với nhóm phụ nữ mang thai và bà mẹ nuôi con nhỏ. Tại nhiều xã vùng sâu vùng xa, việc tiếp cận dịch vụ y tế cơ bản, đặc biệt là chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em, vẫn còn nhiều rào cản về khoảng cách địa lý, thiếu nhân lực, phương tiện và rào cản ngôn ngữ.

Trước những thách thức này, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại chỗ – ngay tại thôn bản – đã được triển khai nhằm đưa dịch vụ y tế đến gần hơn với người dân. Thay vì chỉ tập trung tại trạm y tế xã, nhiều địa phương đã tổ chức các đội y tế cơ động, phối hợp cùng cán bộ y tế thôn bản để cung cấp viên sắt, hướng dẫn thực hành bữa ăn dinh dưỡng, cân đo đánh giá thể trạng định kỳ và tư vấn chăm sóc thai sản tận nơi cho các bà mẹ.

Theo TS.BS Huỳnh Nam Phương, Trưởng Phòng Quản lý khoa học – Viện Dinh dưỡng, ngành Y tế và chính quyền địa phương đã và đang triển khai nhiều hoạt động nhằm nâng cao chất lượng chăm sóc dinh dưỡng cho phụ nữ và trẻ em vùng dân tộc thiểu số. Các hoạt động này bao gồm bổ sung viên sắt/axit folic định kỳ hoặc viên đa vi chất cho phụ nữ mang thai và sau sinh tại tuyến xã, tư vấn dinh dưỡng, chăm sóc thai kỳ, nuôi con bằng sữa mẹ thông qua mạng lưới cán bộ y tế thôn bản.

Mô hình chăm sóc dinh dưỡng trong 1000 ngày đầu đời được áp dụng tại nhiều xã vùng III trong khuôn khổ của Dự án 7 Chương trình Mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi theo mô hình chuẩn. Đến năm 2025, sau 3 năm triển khai, đã có 687 xã có mô hình đạt chuẩn trên tổng số 1354 xã vùng III toàn quốc. Một số địa phương còn phối hợp với tổ chức quốc tế như Tầm nhìn thế giới, Save the Children thực hiện mô hình ‘Câu lạc bộ dinh dưỡng’, hỗ trợ thay đổi hành vi tích cực.

Tuy nhiên, việc triển khai vẫn gặp không ít khó khăn về nguồn lực, nhận thức cộng đồng và tính bền vững. Vì vậy, rất cần sự hỗ trợ liên ngành và đầu tư lâu dài để đảm bảo hiệu quả. Cán bộ y tế thôn bản giữ vai trò nòng cốt trong mô hình này, họ là người đồng bào, hiểu ngôn ngữ, nếp sống và tập quán nên dễ dàng truyền đạt kiến thức dinh dưỡng và tư vấn sức khỏe một cách gần gũi, hiệu quả hơn.

Bên cạnh các dịch vụ y tế trực tiếp, một trong những yếu tố then chốt để nâng cao hiệu quả chăm sóc dinh dưỡng là truyền thông thay đổi hành vi. Nhiều bà mẹ người dân tộc thiểu số vẫn duy trì thói quen ăn uống đơn điệu, kiêng khem sai cách trong thai kỳ hoặc sau sinh, cho con ăn dặm sớm, dẫn đến thiếu vi chất nghiêm trọng. Do đó, việc lồng ghép truyền thông về dinh dưỡng vào sinh hoạt cộng đồng là cách làm đang được một số tỉnh vùng cao triển khai hiệu quả.

Chẳng hạn, tại các buổi họp bản, hội phụ nữ hoặc phiên chợ vùng cao, cán bộ y tế có thể phát tài liệu hướng dẫn, kể chuyện dinh dưỡng bằng tiếng dân tộc, tổ chức trò chơi kiến thức để giúp người dân dễ nhớ, dễ làm theo. Dù còn nhiều thách thức, mô hình y tế lưu động và tư vấn dinh dưỡng tại bản đang chứng minh tính phù hợp với địa bàn vùng cao, vùng đặc biệt khó khăn.

Việc đầu tư thêm nguồn lực, trang thiết bị di động và chính sách hỗ trợ cho cán bộ y tế thôn bản sẽ là yếu tố then chốt để mô hình này lan rộng, tạo nền tảng vững chắc cho chăm sóc sức khỏe bà mẹ, trẻ em vùng dân tộc thiểu số.

Cặp vợ chồng Mỹ Aja Kennon và Emmanuel Volmar vừa trải qua một sự kiện mang thai và sinh con đặc biệt, khi người vợ mang thai bốn và sinh bốn em bé sơ sinh cùng một lúc. Kennon và Volmar đã có một con trai 8 tuổi tên EJ và rất háo hức có thêm thành viên mới trong gia đình.

Khi biết mình mang thai, Kennon nghĩ có thể là song thai vì bụng to nhanh bất thường, nhưng cô bị sốc khi hình ảnh siêu âm cho thấy bốn thai nhi trong bụng. Các bác sĩ cho biết đây là ca sinh hiếm gặp, với xác suất xảy ra trong 70.000 đến 1 triệu ca.

Quá trình sinh nở diễn ra vào ngày 1/7, khi Kennon mang thai được 34 tuần, với sự tham gia của hơn 20 nhân viên y tế. Mỗi em bé đều có một êkip y bác sĩ đỡ đẻ riêng tại Trung tâm Y tế Cooperman Barnabas ở Livingston, bang New Jersey. Kennon đã sinh thường các con suôn sẻ, mỗi bé chào đời cách nhau một phút. Cả bốn bé đã được đưa về nhà ngay sau đó trong tình trạng hoàn toàn khỏe mạnh.

Ba bé trai – Ean, Evan và Eamon – đều có tên bắt đầu bằng chữ ‘E’, giống với tên bố. Trong khi đó, bé gái Alayha lại cùng chung chữ cái đầu tiên ‘A’ trong tên mẹ. Cặp vợ chồng Mỹ bên 5 con. Ảnh: Trung tâm Y tế Cooperman Barnabas.

Cả gia đình Kennon lẫn Volmar đều có gene sinh đôi, nên việc mang đa thai dường như đã được ‘định sẵn’. Dù vậy, khi nhận tin mang thai bốn vào đúng ngày Cá tháng Tư (1/4), cả hai đều không tin là thật. Điều gây bất ngờ hơn là Kennon không gặp bất kỳ biến chứng nào trong suốt thai kỳ vốn được xếp vào diện nguy cơ cao.

Cô thậm chí tiếp tục làm việc toàn thời gian với vai trò nhân viên đưa thư Bưu điện Mỹ (USPS) cho đến tháng thứ 7 của thai kỳ, và tin rằng việc đi lại nhiều mỗi ngày đã giúp ích cho việc sinh nở. Kennon đã sinh bốn em bé một cách suôn sẻ và cả gia đình đang trong quá trình thích nghi với cuộc sống mới.

Họ quyết định hoãn đám cưới đến khi tất cả các con đủ lớn để có thể cùng sánh bước lên lễ đường. Cặp vợ chồng đã lập một trang gây quỹ trên GoFundMe nhằm hỗ trợ chi phí y tế, đi lại và những khoản phát sinh từ việc chăm sóc 4 em bé sơ sinh cùng lúc.

Giloy, một loại thảo dược được biết đến với tác dụng tăng cường hệ miễn dịch, đang ngày càng trở nên phổ biến trong cộng đồng sức khỏe. Tuy nhiên, việc sử dụng giloy một cách thiếu kiểm soát và không đúng cách có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho sức khỏe. Để sử dụng loại thảo dược này một cách an toàn, người dùng cần phải hiểu rõ về các tác dụng phụ có thể xảy ra.

Theo bác sĩ Amitabh Parti, Giám đốc Khoa Nội tại Bệnh viện Fortis, Gurgaon, một trong những tác dụng phụ thường gặp khi sử dụng giloy là táo bón. Mặc dù giloy có công dụng hỗ trợ tiêu hóa, nhưng nếu sử dụng quá liều, một số người có thể gặp tình trạng táo bón. Người dùng nên ngừng sử dụng và tham khảo ý kiến bác sĩ nếu nhận thấy những thay đổi bất thường trong nhu động ruột. Điều này đặc biệt quan trọng để tránh các vấn đề tiêu hóa nghiêm trọng có thể xảy ra.

Giloy cũng có khả năng kiểm soát đường huyết tự nhiên, đặc biệt hữu ích với người mắc bệnh tiểu đường. Tuy nhiên, nếu kết hợp cùng các loại thuốc điều trị tiểu đường, giloy có thể khiến lượng đường trong máu giảm mạnh, gây nguy hiểm. Do đó, người dùng cần phải thận trọng và theo dõi chặt chẽ mức đường huyết khi sử dụng giloy. Việc kiểm soát đường huyết chặt chẽ sẽ giúp ngăn chặn các biến chứng nghiêm trọng có thể xảy ra.

Một vấn đề khác cần lưu ý là khả năng kích hoạt bệnh tự miễn. Giloy là thảo dược tăng cường miễn dịch, có thể kích thích hoạt động của hệ miễn dịch quá mức. Điều này đặc biệt nguy hiểm với những người mắc các bệnh tự miễn như lupus ban đỏ hoặc viêm khớp dạng thấp, vì dễ làm bệnh trở nặng. Người có tiền sử bệnh tự miễn nên cẩn trọng hoặc tránh dùng giloy để ngăn chặn các phản ứng miễn dịch không mong muốn.

Cuối cùng, giloy không được coi là an toàn với phụ nữ mang thai hoặc đang cho con bú. Hiện chưa có đủ bằng chứng y học khẳng định giloy an toàn cho những đối tượng này. Các chuyên gia khuyến cáo những người này nên tránh sử dụng để đảm bảo an toàn cho cả mẹ và bé. Sự thận trọng này sẽ giúp ngăn chặn các rủi ro có thể xảy ra đối với sức khỏe của phụ nữ mang thai và cho con bú.

Tóm lại, mặc dù giloy có nhiều lợi ích cho sức khỏe, nhưng việc sử dụng nó một cách thiếu kiểm soát có thể dẫn đến nhiều hệ lụy nghiêm trọng. Người dùng cần phải thận trọng, hiểu rõ về các tác dụng phụ có thể xảy ra và tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng. Việc sử dụng giloy một cách an toàn và hiệu quả sẽ giúp người dùng tận dụng được các lợi ích của loại thảo dược này đối với sức khỏe.

TP HCM – Chị Thi, 30 tuổi, đã trải qua sự gia tăng cân nặng đáng kể trong thai kỳ, lên tới 25 kg. Sau khi sinh con, chị tiếp tục cho con bú mà không thực hiện bất kỳ chế độ ăn kiêng giảm cân nào. Đến khi cai sữa, chị đã trở nên béo phì nghiêm trọng. Khi con được hai tuổi, chị Thi nặng 75 kg và cao 1,55 m.

Sau khi thực hiện các xét nghiệm chuyên sâu và siêu âm tại Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh TP HCM, chị được chẩn đoán có lượng mỡ chiếm 44,7% cơ thể, mỡ nội tạng 147,1 cm2, chỉ số BMI 31,2 kg/m2, thuộc nhóm béo phì độ hai. Để điều trị, bác sĩ tại Trung tâm Kiểm soát cân nặng và Điều trị béo phì đã đề xuất một liệu trình điều trị bao gồm sử dụng thuốc, điều chỉnh thực đơn và thiết kế bài tập vừa sức.

Chị Thi đã điều chỉnh thói quen ăn uống của mình bằng cách thay thế các món nhiều chất béo bằng protein nạc từ cá, ức gà, trứng, rau củ quả, và chia nhỏ các bữa ăn. Sau ba tháng, chị Thi đã giảm 15 kg, vòng bụng, bắp tay, bắp chân, đùi trở nên thon thả hơn và chất lượng giấc ngủ của chị cũng được cải thiện. Chị tiếp tục duy trì liệu trình giảm cân với mục tiêu giảm xuống còn 50-55 kg.

BS.CKI Võ Trần Nguyên Duy, Trung tâm Kiểm soát cân nặng và Điều trị béo phì, Bệnh viện Đa khoa Tâm Anh, cho biết rằng cân nặng trong thai kỳ tăng trung bình từ 12-15 kg, nhưng nhiều người có thể tăng từ 30-40 kg tùy thuộc vào cơ địa. Tình trạng này là do sự thay đổi của nội tiết tố ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của thai phụ, tạo cảm giác thèm ăn và tâm lý ăn nhiều để giúp thai nhi phát triển.

Bác sĩ Duy cũng khuyến nghị bà bầu nên kiểm soát cân nặng và không để tăng cân quá nhanh khi mang thai vì tiềm ẩn nhiều nguy cơ liên quan đến tim mạch, hội chứng chuyển hóa, tiền sản giật và béo phì kéo dài về sau. Phụ nữ sau sinh nên vận động nhẹ nhàng, tập luyện điều độ để đốt cháy calo và giảm cân, bên cạnh đó là cho con bú và nghỉ ngơi điều độ để tránh căng thẳng.