Cục An toàn bức xạ và hạt nhân cần trở thành cơ quan điều phối tổng thể chiến lược quốc gia về an toàn hạt nhân, với năng lực kỹ thuật vững vàng, có thẩm quyền độc lập và tư duy quốc tế hóa. Đây là định hướng lớn được Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh tại buổi làm việc với Cục An toàn bức xạ và hạt nhân nhân dịp kỷ niệm 31 năm ngày thành lập đơn vị.

Trong 31 năm qua, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Đơn vị này đã chủ trì, trình Quốc hội thông qua Luật Năng lượng nguyên tử tại Quốc hội khoá XV kỳ họp thứ 9 vừa qua. Cục cũng đã cấp hơn 7.000 giấy phép công việc bức xạ, 280 giấy đăng ký hoạt động dịch vụ hỗ trợ ứng dụng năng lượng nguyên tử, gần 4.800 chứng chỉ nhân viên bức xạ và chứng chỉ hành nghề. Đồng thời, Cục đã phê duyệt 220 kế hoạch ứng phó sự cố cấp cơ sở.

Bên cạnh đó, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân đã triển khai nhiều hoạt động hợp tác quốc tế hiệu quả về an toàn, an ninh, thanh sát hạt nhân và hợp tác kỹ thuật với Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA), Liên minh châu Âu (EU) và các đối tác quốc tế. Cục cũng là đầu mối giúp Bộ Khoa học và Công nghệ triển khai một số điều ước quốc tế trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử.

Trong giai đoạn 2026-2030, Cục An toàn bức xạ và hạt nhân đặt ra định hướng phát triển trọng tâm là hoàn thiện hệ thống văn bản quy phạm pháp luật theo Luật Năng lượng nguyên tử năm 2025; triển khai Nghị quyết phát triển năng lượng nguyên tử; tăng cường năng lực toàn diện của cơ quan an toàn bức xạ hạt nhân quốc gia; xây dựng, vận hành, khai thác Nền tảng số về an toàn bức xạ và hạt nhân và phát triển năng lượng nguyên tử; phát triển công nghệ và ứng dụng năng lượng nguyên tử phục vụ phát triển kinh tế – xã hội.

Cục An toàn bức xạ và hạt nhân đề xuất Bộ trưởng về Đề án Tăng cường năng lực của Cục; cho phép thực hiện Dự án đầu tư công 2026-2028, bắt đầu đầu tư xây dựng nền tảng số cho toàn bộ hoạt động theo dõi, cấp phép; xây dựng bộ tiêu chí, điều khoản Hợp đồng cho việc lựa chọn nhà thầu hỗ trợ tư vấn thẩm định nhà máy điện hạt nhân; bảo đảm kinh phí hoạt động của Cục An toàn bức xạ và hạt nhân; tạo điều kiện tăng cường cơ sở vật chất cho Cục An toàn bức xạ và hạt nhân tại trụ sở mới.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, năm 2025 đánh dấu bước chuyển quan trọng khi Cục bước sang thập kỷ phát triển mới – gắn với định hướng chiến lược của Việt Nam xác lập điện hạt nhân là điện xanh và điện nền, đồng thời thúc đẩy ứng dụng năng lượng nguyên tử trong mọi mặt của đời sống. Bối cảnh mới đòi hỏi Cục phải khẳng định rõ nét vai trò điều phối tổng thể, thống nhất lực lượng và nắm giữ năng lực kỹ thuật lõi về an toàn hạt nhân.

Trong những năm gần đây, Việt Nam đã và đang không ngừng khẳng định vị thế của mình trong lĩnh vực công nghệ vũ trụ. Thông qua các chính sách đầu tư, phát triển hạ tầng, nguồn lực và thể chế, đất nước đang từng bước vươn lên trở thành một cường quốc về công nghệ vũ trụ. Các chuyên gia trong lĩnh vực này cho rằng, phát triển công nghệ vũ trụ là yêu cầu tất yếu của quốc gia, không chỉ phục vụ cho mục tiêu dân sinh mà còn góp phần củng cố tiềm lực quốc phòng-an ninh.

Ông Lý Hoàng Tùng, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học kỹ thuật và Công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ), cho biết rằng Việt Nam đã triển khai Chương trình Khoa học và công nghệ cấp quốc gia về công nghệ vũ trụ. Chương trình này đã mang lại nhiều kết quả thiết thực, đặc biệt là việc phát triển các vệ tinh nhỏ như PicoDragon (2013), MicroDragon (2019), NanoDragon (2021), cùng với vệ tinh viễn thám VNREDSat-1 (2013). Bộ Khoa học và Công nghệ cũng đang phối hợp với các bộ, ngành khác để xây dựng các chính sách và cơ chế nhằm khai thác hiệu quả dữ liệu vệ tinh, khuyến khích chuyển giao công nghệ vũ trụ lưỡng dụng và hoàn thiện hệ thống trạm mặt đất.

Ông Lý Hoàng Tùng cũng nhấn mạnh rằng, phát triển công nghệ vũ trụ sẽ trở thành động lực quan trọng thúc đẩy kinh tế tri thức, củng cố tiềm lực quốc phòng – an ninh và khẳng định vị thế của Việt Nam trong khu vực và quốc tế. Tuy nhiên, để đạt được những mục tiêu này, Việt Nam cần có một chiến lược phát triển công nghệ vũ trụ quốc gia, trong đó có sự đầu tư mạo hiểm và giao quyền tự chủ rất cao cho tổng công trình sư của dự án.

Phó Giáo sư, Tiến sỹ Phạm Anh Tuấn, Tổng Giám đốc Trung tâm Vũ trụ Việt Nam, cho rằng Việt Nam cần thành lập cơ quan hàng không vũ trụ quốc gia, có thể tham khảo mô hình Philippines, nơi có cơ quan vũ trụ quốc gia trực thuộc Chính phủ, để điều hành thống nhất và có phải có luật chuyên ngành về không gian. Ông cũng dẫn chứng rằng kinh tế vũ trụ toàn cầu dự báo sẽ đạt 1.400 tỷ USD vào năm 2030, và nhiều tỷ phú công nghệ đang đổ vốn vào lĩnh vực này. Vì vậy, Việt Nam không thể đứng ngoài cuộc chơi này.

Tiến sỹ Nguyễn Quân, nguyên Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, đánh giá rằng công nghệ vũ trụ là một ngành công nghệ chiến lược, nhưng đồng thời phải trở thành công nghệ hàng đầu, cùng với bán dẫn và năng lượng hạt nhân. Ông cũng cho rằng cần thí điểm cơ chế sandbox theo Nghị quyết 193 của Quốc hội, tức là thí điểm một dự án công nghệ lớn với chức danh của tổng công trình sư được giao quyền tự chủ rất cao, chấp nhận rủi ro, chấp nhận mạo hiểm và miễn trừ trách nhiệm cho những người chủ trì dự án công nghệ lớn.

Tóm lại, phát triển công nghệ vũ trụ là yêu cầu tất yếu của quốc gia, và Việt Nam cần có một chiến lược phát triển công nghệ vũ trụ quốc gia, trong đó có sự đầu tư mạo hiểm và giao quyền tự chủ rất cao cho tổng công trình sư của dự án. Với sự quyết tâm và nỗ lực không ngừng, Việt Nam tin tưởng rằng sẽ trở thành một cường quốc về công nghệ vũ trụ trong tương lai không xa.

Sau gần một tháng áp dụng cơ chế phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực khoa học và công nghệ, nhiều địa phương đã ghi nhận những kết quả tích cực ban đầu. Tuy nhiên, quá trình thực hiện vẫn còn một số vướng mắc cần được giải quyết để đảm bảo hiệu quả và tính bền vững của cơ chế này.

Thông tin trên được Bộ Khoa học và Công nghệ nêu trong báo cáo về tình hình triển khai cơ chế phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Theo báo cáo, cơ chế phân cấp, phân quyền được xem là một giải pháp quan trọng nhằm thúc đẩy sự phát triển của khoa học và công nghệ tại các địa phương, đồng thời tăng cường tự chủ và tự chịu trách nhiệm của các đơn vị hoạt động trong lĩnh vực này.

Cụ thể, cơ chế phân cấp, phân quyền giúp các địa phương có thể tự chủ hơn trong việc quyết định các vấn đề liên quan đến khoa học và công nghệ, phù hợp với điều kiện thực tế của từng địa phương. Điều này không chỉ giúp tăng cường hiệu quả của các hoạt động khoa học và công nghệ mà còn giúp các địa phương có thể tận dụng tối đa nguồn lực của mình.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai cơ chế phân cấp, phân quyền, vẫn còn một số khó khăn và vướng mắc cần được tháo gỡ. Ví dụ, một số địa phương còn gặp khó khăn trong việc xác định rõ ràng phạm vi thẩm quyền và trách nhiệm của mình trong lĩnh vực khoa học và công nghệ. Ngoài ra, còn có những vấn đề liên quan đến năng lực và nguồn lực của các đơn vị tại địa phương, cần được tăng cường để đảm bảo việc thực hiện hiệu quả cơ chế phân cấp, phân quyền.

Trước những khó khăn và vướng mắc trên, Bộ Khoa học và Công nghệ đang tích cực phối hợp với các địa phương và các đơn vị liên quan để tìm ra giải pháp tháo gỡ. Bộ cũng đang tiếp tục theo dõi và đánh giá tình hình triển khai cơ chế phân cấp, phân quyền tại các địa phương, nhằm đảm bảo rằng cơ chế này được thực hiện một cách hiệu quả và bền vững.

Đại diện Bộ Khoa học và Công nghệ cũng nhấn mạnh rằng, việc triển khai cơ chế phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực khoa học và công nghệ không chỉ giúp tăng cường tự chủ và tự chịu trách nhiệm của các đơn vị mà còn đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển hệ thống đổi mới sáng tạo quốc gia, cũng như nâng cao năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Tổng kết lại, cơ chế phân cấp, phân quyền trong lĩnh vực khoa học và công nghệ đã và đang mang lại những hiệu quả bước đầu tại nhiều địa phương. Tuy nhiên, để đảm bảo sự thành công và bền vững của cơ chế này, các khó khăn và vướng mắc cần được giải quyết kịp thời. Với sự phối hợp chặt chẽ giữa Bộ Khoa học và Công nghệ, các địa phương và các đơn vị liên quan, hy vọng rằng cơ chế phân cấp, phân quyền sẽ tiếp tục được triển khai hiệu quả, đóng góp vào sự phát triển của khoa học và công nghệ tại Việt Nam.

Bộ Khoa học và Công nghệ đang tích cực triển khai nhiều hoạt động để hỗ trợ các địa phương trong việc áp dụng cơ chế phân cấp, phân quyền.