Các doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) tại Việt Nam đang đóng một vai trò quan trọng trong nền kinh tế, đóng góp khoảng 45% vào Tổng sản phẩm quốc nội (GDP) và tạo việc làm cho 60% lực lượng lao động. Tuy nhiên, các DNNVV đang phải đối mặt với những thách thức đáng kể trong việc tiếp cận nguồn tài chính, đặc biệt là tài chính bền vững.

Theo số liệu mới nhất, chỉ có dưới 9% các DNNVV tại Việt Nam có thể tiếp cận được tài chính bền vững. Thậm chí, tín dụng xanh trên toàn thị trường chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ. Điều này cho thấy sự tồn tại của một khoảng cách lớn trong việc tiếp cận tài chính giữa các DNNVV và các doanh nghiệp lớn hơn.

Để giải quyết vấn đề này, các chuyên gia đề xuất việc xây dựng một khung chính sách toàn diện bao gồm 4 trụ cột chính. Thứ nhất, hoàn thiện khung pháp lý để tạo điều kiện thuận lợi cho các DNNVV tiếp cận tài chính bền vững. Thứ hai, cải cách khu vực tài chính nhằm tăng cường khả năng tiếp cận tín dụng của các DNNVV. Thứ ba, nâng cao năng lực của các DNNVV để chúng có thể đáp ứng được các yêu cầu về tài chính bền vững. Cuối cùng, phát triển hạ tầng thị trường để hỗ trợ việc tiếp cận tài chính của các DNNVV.

Thực trạng đáng lo ngại là tỷ lệ các DNNVV tiếp cận tín dụng ngân hàng đã giảm từ 32% vào năm 2019 xuống chỉ còn 28% vào năm 2023. Bên cạnh đó, tín dụng xanh tại Việt Nam chỉ chiếm 4,5% tổng dư nợ tín dụng, thấp hơn đáng kể so với các quốc gia khác trong khu vực. Điều này đặt ra một thách thức lớn cho việc phát triển tài chính bền vững tại Việt Nam.

Có ba rào cản chính đang hạn chế sự tham gia của các DNNVV vào tài chính bền vững. Thứ nhất, nhiều DNNVV thiếu kiến thức về môi trường, xã hội và quản trị (ESG), điều này khiến chúng gặp khó khăn trong việc đáp ứng các yêu cầu về tài chính bền vững. Thứ hai, sự không nhất quán trong thực thi chính sách giữa các địa phương đã gây ra sự thiếu minh bạch và khó đoán cho các DNNVV. Thứ ba, tình trạng khan hiếm sản phẩm tài chính phù hợp với nhu cầu của các DNNVV đã hạn chế sự lựa chọn của họ.

Để vượt qua những rào cản này, các chuyên gia đề xuất một số giải pháp phù hợp với thực tiễn tại Việt Nam và dựa trên kinh nghiệm quốc tế. Các giải pháp này bao gồm hoàn thiện khung pháp lý, cải cách khu vực tài chính, nâng cao năng lực của các DNNVV, và phát triển hạ tầng thị trường. Việc thực thi đồng bộ các giải pháp này có thể thúc đẩy huy động tài chính bền vững cho các DNNVV, đồng thời tăng tỷ lệ tiếp cận tín dụng xanh.

Đây không chỉ là một chính sách tài chính, mà còn là nền tảng chiến lược để Việt Nam chuyển đổi mô hình tăng trưởng theo hướng toàn diện và trung hòa carbon. Việc hỗ trợ các DNNVV tiếp cận tài chính bền vững không chỉ giúp các doanh nghiệp này phát triển bền vững mà còn đóng góp vào mục tiêu phát triển bền vững của cả nước. Liên quan đến các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, và Ngân hàng Nhà nước đang tích cực triển khai các giải pháp để hỗ trợ DNNVV tiếp cận tài chính bền vững.

Trong bối cảnh kinh tế toàn cầu đang phát triển mạnh mẽ, các doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ (DNNVSN) tại Việt Nam đang đóng một vai trò quan trọng trong việc kiến tạo một hệ sinh thái thời trang bền vững. Dựa trên di sản văn hóa và tinh thần sáng tạo của cộng đồng, họ đang góp phần tạo nên một bức tranh sáng tạo mới.

Tại Việt Nam, nền kinh tế sáng tạo đang bước vào giai đoạn chuyển mình mạnh mẽ. Với chỉ thị số 30/CT-TTg của Thủ tướng Chính phủ, ban hành tháng 8/2024, ưu tiên đầu tư vào nguồn nhân lực và công nghệ cho các ngành công nghiệp văn hóa, như thời trang, thủ công mỹ nghệ và thiết kế. Chính phủ đang đẩy mạnh hỗ trợ để thúc đẩy sự phát triển của lĩnh vực này, với kỳ vọng tạo ra một ngành công nghiệp sáng tạo, bền vững và cạnh tranh quốc tế.

Các DNNVSN tại Việt Nam chiếm khoảng 80% tổng số doanh nghiệp ngành dệt may và tạo công ăn việc làm cho hơn ba triệu lao động. Họ hoạt động theo mô hình gia đình hoặc nhóm nhỏ, không sở hữu nhà xưởng quy mô lớn hay ngân sách tiếp thị đáng kể. Dù gặp nhiều khó khăn, họ vẫn duy trì được hoạt động sản xuất và kinh doanh của mình, đồng thời đóng góp vào sự phát triển của ngành dệt may và kinh tế địa phương.

Một nghiên cứu gần đây của PGS Donna Cleveland và Nghiên cứu sinh Lâm Hồng Lan thuộc Khoa Truyền thông và Thiết kế, RMIT Việt Nam, đã chỉ ra rằng các DNNVSN đang âm thầm kiến tạo điều mà nhóm nghiên cứu gọi là “vòng tròn thịnh vượng”. Trong đó, bốn trụ cột: kinh tế, văn hóa, môi trường và xã hội không chỉ phát triển song hành mà còn đan xen, kết nối sâu sắc. Các doanh nghiệp như Linht Handicraft, Kilomet109, Môi Điên, KHAAR và Dòng Dòng đã thể hiện cách mà DNNVSN có thể duy trì được quy mô sản xuất nhỏ, gắn liền với cộng đồng, trong khi vẫn thúc đẩy đổi mới sáng tạo mang tính bền vững và đậm đà bản sắc văn hóa.

Nghiên cứu cũng nêu bật những rào cản mang tính hệ thống mà các DNNVSN trong lĩnh vực thời trang tại Việt Nam đang phải đối mặt. Nhiều doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc mở rộng quy mô do hạn chế về vốn và cơ sở hạ tầng. Điều này khiến họ khó có thể cạnh tranh với các doanh nghiệp lớn và phát triển bền vững.

Để xây dựng một nền kinh tế sáng tạo thịnh vượng, nhóm nghiên cứu đã đề xuất ba định hướng chính sách nhằm hỗ trợ DNNVSN một cách hiệu quả và bền vững. Đó là tăng cường giáo dục thời trang, đầu tư vào không gian công cộng và cải cách hành chính và tài chính. Nếu được tạo điều kiện và chính sách hỗ trợ phù hợp, DNNVSN hoàn toàn có thể đóng vai trò nòng cốt trong việc hình thành một nền kinh tế sáng tạo đậm đà bản sắc văn hóa tại Việt Nam.

Họ phản ánh một xu thế toàn cầu hướng tới sự bền vững và cho thấy tiềm năng của các xưởng may nhỏ, cộng đồng dân tộc thiểu số và những nhà thiết kế trẻ đầy tâm huyết đang cùng nhau xây dựng một hệ sinh thái thời trang mới. Thông qua việc hỗ trợ và khuyến khích các DNNVSN, Việt Nam có thể khai thác được tiềm năng của mình và trở thành một điểm sáng trong nền kinh tế sáng tạo toàn cầu.