Ngành Ngôn ngữ Anh đang trải qua một quá trình chuyển đổi mạnh mẽ để trở nên phù hợp hơn với thực tiễn nghề nghiệp. Nhiều trường đại học đã cập nhật chương trình đào tạo theo hướng ứng dụng và linh hoạt, giúp sinh viên tự tin hơn khi bước ra thị trường lao động. Trong quá khứ, sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh thường được đánh giá cao về năng lực ngôn ngữ, đặc biệt là khả năng ngữ pháp và giao tiếp tiếng Anh. Tuy nhiên, vẫn có nhiều sinh viên gặp khó khăn khi tìm kiếm việc làm sau khi tốt nghiệp.

Chị L.M.H, sinh viên năm cuối ngành Ngôn ngữ Anh, chuyên ngành Thương mại, Trường Đại học Ngoại ngữ – Tin học TP Hồ Chí Minh, chia sẻ về hành trình tìm kiếm nghề nghiệp của mình. Ban đầu, chị dự định theo đuổi ngành hàng không, nhưng sau khi học và làm thêm trợ giảng, chị nhận thấy mình có khả năng truyền đạt kiến thức và tạo động lực cho học sinh. Điều này đã giúp chị quyết định theo đuổi nghề giáo viên tiếng Anh. Câu chuyện của chị H. phản ánh thực tế phổ biến, nhiều sinh viên phải linh hoạt điều chỉnh hướng đi nghề nghiệp trong quá trình học.

TS Hồ Văn Hận, Trưởng khoa Ngoại ngữ, Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, cho rằng sự bối rối trong việc lựa chọn nghề nghiệp của sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh bắt nguồn từ cả yếu tố khách quan lẫn chủ quan. Về khách quan, chương trình đào tạo cung cấp kiến thức và kỹ năng đa dạng ở nhiều lĩnh vực khác nhau, khiến sinh viên bối rối khi phải lựa chọn con đường phù hợp nhất với mình.

Để giải quyết vấn đề này, nhiều trường đại học đã chủ động điều chỉnh chương trình đào tạo theo hướng thực tiễn, tăng cường học phần kỹ năng nghề, kết nối doanh nghiệp, mở rộng trải nghiệm nghề nghiệp, giúp sinh viên có thể áp dụng kiến thức vào công việc ngay sau tốt nghiệp. Tại Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP Hồ Chí Minh), TS Nguyễn Đăng Nguyên, Trưởng khoa Ngữ văn Anh, đánh giá rằng năng lực chuyên môn của sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh hiện nay đã được cải thiện đáng kể.

Chương trình đào tạo hiện tại của khoa được xây dựng kết hợp theo định hướng học thuật và ứng dụng. Tỷ trọng các học phần thực tiễn, kỹ năng nghề nghiệp đang được tăng cường trên 70%. Quá trình học, sinh viên được chọn chuyên ngành và phát triển tư duy nghề nghiệp rõ ràng. Chuyên ngành Ngữ học – Giảng dạy tiếng và chuyên ngành Biên – Phiên dịch gắn liền với nghề nghiệp ngay trong quá trình học với hoạt động thực hành và thực tập chuyên môn.

TS Nguyên cũng nhấn mạnh rằng việc định hướng nghề nghiệp cho sinh viên là rất quan trọng. Ngành Ngôn ngữ Anh không đào tạo cho sinh viên nghề cụ thể mà trang bị nền tảng ngôn ngữ và hiểu biết đa lĩnh vực. Vì vậy, sinh viên cần chủ động khám phá sở thích, thế mạnh và định hướng nghề nghiệp cá nhân, định vị rõ bản thân và hiểu mình muốn gì trong ngắn hạn và dài hạn.

Tại Trường Đại học Nguyễn Tất Thành, sinh viên ngành Ngôn ngữ Anh được định hướng nghề ngay từ năm nhất theo 5 nhóm: Giảng dạy tiếng Anh ở bậc trung học; bậc mầm non; làm việc bằng tiếng Anh trong lĩnh vực thương mại và dịch vụ; trong ngành truyền thông và ngoại giao; biên phiên dịch. Đặc biệt, sinh viên có cơ hội tham gia chương trình học tập và trải nghiệm tại Úc kéo dài từ 5 đến 10 tuần. Chương trình không chỉ giúp sinh viên nâng cao năng lực ngôn ngữ và kỹ năng giao tiếp liên văn hóa, mà còn góp phần mở rộng tư duy toàn cầu và định hình rõ ràng hơn con đường nghề nghiệp trong bối cảnh hội nhập quốc tế.

Một video ghi lại cảnh một cựu sinh viên ngành Chẩn đoán hình ảnh tại Đại học Y khoa Đại Liên, tỉnh Quảng Tây, Trung Quốc, đứng bán kem trên đường phố đã thu hút hơn 5 triệu lượt xem trên mạng xã hội. Sự việc này đã châm ngòi cho một cuộc tranh luận nóng về áp lực định hướng nghề nghiệp đối với sinh viên sau đại học.

Li, người đã tốt nghiệp từ Đại học Y khoa Đại Liên, đã trở thành tâm điểm của sự chú ý sau khi video cô đứng bán kem được lan truyền rộng rãi. Điều đáng nói là, sau khi video nổi tiếng, một giảng viên cũ của trường đã liên hệ và yêu cầu cô gỡ video vì lo ngại về danh tiếng của nhà trường. Tuy nhiên, Li đã từ chối và thẳng thắn đáp trả: ‘Nếu bạn nghĩ tôi đang phỉ báng bạn, hãy kiện tôi’.

Nhà trường đã phủ nhận việc gây áp lực lên Li và cho rằng cô đã phát tán thông tin ‘không đúng sự thật’. Tuy nhiên, sự việc này đã làm dấy lên tranh cãi về cách các trường đại học Trung Quốc đánh giá ‘thành công’ của sinh viên sau tốt nghiệp, khi mà các nghề nghiệp danh giá và mức lương cao đang trở thành tiêu chuẩn.

Theo các học giả, đây không chỉ là câu chuyện của một cá nhân mà phản ánh khủng hoảng rộng lớn hơn trong giáo dục đại học. PGS Cao Yanna, làm việc tại Đại học Ngoại ngữ Bắc Kinh, nhận định rằng các trường đại học đang kỳ vọng quá cao vào sinh viên, trong khi thị trường lao động không thể hấp thụ hết số lượng cử nhân tăng nhanh.

Số liệu thống kê cho thấy tỷ lệ nhập học đại học ở Trung Quốc đã tăng từ dưới 10% năm 1998 lên hơn 60% vào năm 2023. Kéo theo đó, niềm tin rằng bằng đại học là tấm vé dẫn đến thành công càng mạnh mẽ. Tuy nhiên, số lượng sinh viên tốt nghiệp tăng kỷ lục qua từng năm đã khiến cuộc cạnh tranh việc làm trở nên khốc liệt.

Trong bối cảnh đó, những lựa chọn nghề nghiệp phi truyền thống như bán hàng online, làm nội dung mạng xã hội, hoặc mở quầy hàng nhỏ ngày càng phổ biến. Tuy nhiên, những con đường này vẫn chưa được hệ thống giáo dục và xã hội Trung Quốc công nhận đầy đủ, dẫn đến áp lực kép vừa phải mưu sinh, vừa đối mặt với sự kỳ vọng, thậm chí chỉ trích, từ nhà trường và dư luận.

PGS [Paweł Charasz](https://en.wikipedia.org/wiki/Pawe%C2%98_Charasz), làm việc tại Đại học Trung văn Hồng Kông, cho rằng thay vì chú trọng sinh viên làm nghề gì, cần đặt trọng tâm vào khả năng lựa chọn độc lập và kỹ năng ứng biến trong một thế giới việc làm thay đổi nhanh chóng. Một sự nghiệp không truyền thống nhưng xuất phát từ đam mê cũng là dấu hiệu của thành công.

Ông [Hongqing Yang](https://www.linkedin.com/in/hongqing-yang-46342114b), Giám đốc điều hành Công ty tư vấn giáo dục The Educationist Limited, cho rằng các đại học danh giá Trung Quốc vẫn chưa đủ linh hoạt để thích ứng với những con đường nghề nghiệp mới. ‘Chính sách thúc đẩy giáo dục nghề và nâng cao khả năng tuyển dụng đang góp phần giảm áp lực. Tuy nhiên, sự khác biệt giữa kỳ vọng truyền thống của các tổ chức giáo dục và nhu cầu tự do, sáng tạo của thế hệ trẻ Trung Quốc ngày càng tạo nên căng thẳng’.

Hiện nay, nhiều trường THPT tại TP.HCM đang tích cực xây dựng phương án tối ưu cho việc thiết kế môn học lựa chọn cho học sinh lớp 10 năm học 2025-2026. Thay vì áp dụng một cách cứng nhắc các tổ hợp môn học lựa chọn như trước đây, các trường đang hướng tới việc linh hoạt xếp lớp theo nguyện vọng môn học lựa chọn của từng học sinh. Phương án này không chỉ đáp ứng nguyện vọng của học sinh mà còn phù hợp với mục tiêu của Chương trình giáo dục phổ thông (GDPT) 2018, giúp học sinh được chọn học các môn phù hợp với định hướng nghề nghiệp của bản thân.

Để đạt được mục tiêu này, các trường đang nghiên cứu và triển khai các phương án thiết kế môn học lựa chọn linh hoạt như 2+2, 1+3. Những phương án này cho phép học sinh được tự do chọn môn học lựa chọn tùy theo nguyện vọng cá nhân và nhà trường sẽ sắp xếp lớp dựa trên các phương án lựa chọn đó. Ví dụ, tại Trường THCS và THPT Trần Đại Nghĩa, phương án 1+3 đang được áp dụng hiệu quả. Học sinh sẽ được cố định một môn Tin học và có thể chọn ba môn trong số tám môn lựa chọn còn lại. Điều này giúp học sinh có được sự đa dạng trong lựa chọn môn học, đồng thời nhà trường cũng dễ dàng trong việc sắp xếp và quản lý lớp học.

Ngoài ra, Trường THPT Trần Khai Nguyên và Trường THPT Nguyễn Thái Bình đang chọn phương án 2+2. Theo đó, học sinh sẽ được tự chọn hai môn bất kỳ trong số bốn môn lựa chọn và nhà trường sẽ cố định hai môn trong tổ hợp môn lựa chọn. Cách làm này không chỉ đảm bảo tính linh hoạt mà còn giúp học sinh có cơ hội trải nghiệm nhiều môn học khác nhau, từ đó xác định được sở thích và định hướng nghề nghiệp rõ ràng hơn.

Tuy nhiên, trong quá trình triển khai, các trường cũng đối mặt với một số khó khăn, đặc biệt là trong việc sắp xếp đội ngũ giáo viên và phòng học. Để giải quyết vấn đề này, các trường đang đề nghị Sở GD-ĐT TP.HCM hỗ trợ trong việc điều động và quản lý giáo viên, cũng như đầu tư cơ sở vật chất để đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng của học sinh. Sự hỗ trợ từ Sở GD-ĐT sẽ giúp các trường yên tâm trong việc triển khai các phương án thiết kế môn học lựa chọn linh hoạt, đảm bảo chất lượng giáo dục và đáp ứng nguyện vọng của học sinh.

Việc linh hoạt xếp lớp theo nguyện vọng của học sinh không chỉ giúp các em được chọn học môn mình yêu thích mà còn phù hợp với định hướng nghề nghiệp tương lai. Điều này hứa hẹn sẽ mang lại một môi trường học tập đa dạng và thú vị hơn cho học sinh. Tuy nhiên, để thực hiện thành công, các trường cần phải đảm bảo về đội ngũ giáo viên và phòng học để đáp ứng nhu cầu của học sinh, tạo điều kiện thuận lợi để các em phát triển toàn diện.