Nhân dân Cuba tiếp tục thể hiện sự đoàn kết và kiên cường trước các khó khăn và thách thức trên con đường phát triển Chủ nghĩa xã hội, hướng tới hạnh phúc và thịnh vượng cho nhân dân, đồng thời đóng góp vào hòa bình thế giới. Với sự ủng hộ của bạn bè quốc tế yêu chuộng hòa bình, Cuba tin tưởng vào chiến thắng trước những cuộc tấn công của chủ nghĩa đế quốc.

Lễ kỷ niệm chính thức Ngày Quật khởi Quốc gia đã diễn ra vào ngày 26/7 tại Quảng trường Cách mạng Maximo Gomez Baez ở tỉnh Ciego de Avila. Sự kiện này được vinh dự đón tiếp các nhà lãnh đạo cấp cao của Cuba, bao gồm Đại tướng Raul Castro và Bí thư thứ nhất Ban Chấp hành trung ương Đảng Cộng sản, Chủ tịch nước Cuba Miguel Diaz-Canel. Lễ kỷ niệm thu hút hàng chục nghìn người dân địa phương và đại diện của 23 đoàn khách quốc tế.

Cuộc tiến công vào Pháo đài Moncada vào ngày 26/7/1953, do lãnh tụ Fidel Castro lãnh đạo, đã đánh dấu bước ngoặt quan trọng trong cuộc cách mạng Cuba, mở đường cho thắng lợi của cách mạng vào năm 1959. Sự kiện này không chỉ là tiếng súng mở đầu cho cuộc đấu tranh ở Cuba mà còn là lời thức tỉnh cho các quốc gia dân tộc Mỹ Latin đứng lên chống lại đế quốc, bảo vệ chủ quyền và hướng tới công bằng và tiến bộ xã hội.

Pháo đài Moncada, doanh trại quân đội lớn thứ hai của chế độ độc tài Batista, tọa lạc tại tỉnh miền đông Santiago de Cuba. Cuộc tiến công vào ngày 26/7/1953, với sự tham gia của 141 chiến sĩ, là một cuộc đọ sức không cân sức giữa quân du kích thiếu vũ trang và hàng nghìn binh lính. Dù 61 chiến sĩ đã hy sinh và nhiều người bị bắt giam, sự kiện này đã đi vào lịch sử như một biểu tượng của sự kiên cường và tinh thần đấu tranh vì tự do và chủ quyền.

Ngày 26/7 hằng năm được Cuba quy định là Ngày Quật khởi Quốc gia, tri ân sự hy sinh và tinh thần đấu tranh của các chiến sĩ cách mạng, đồng thời củng cố niềm tin vào con đường phát triển Chủ nghĩa xã hội của đất nước. Đây là dịp để nhân dân Cuba nhớ lại truyền thống lịch sử và tinh thần đấu tranh của dân tộc, cũng như thể hiện sự đoàn kết và quyết tâm xây dựng đất nước hướng tới tương lai tươi sáng.

Trong bối cảnh hiện nay, khi mà các thế lực thù địch tiếp tục tìm cách phá hoại và cô lập Cuba, nhân dân Cuba vẫn kiên vững trên con đường Chủ nghĩa xã hội, hướng tới xây dựng một xã hội công bằng, tiến bộ và thịnh vượng. Với tinh thần Ngày Quật khởi Quốc gia, Cuba tiếp tục khẳng định cam kết bảo vệ chủ quyền, độc lập và xây dựng đất nước phát triển bền vững.

Đã hơn một thập kỷ trôi qua kể từ khi Nghị quyết số 29 NQ/TW năm 2013 của Ban Chấp hành Trung ương về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo được ban hành. Nghị quyết này thể hiện quyết tâm của Đảng và nhân dân trong việc đưa nền giáo dục về đúng bản chất “dạy thật, học thật, thi thật”. Trong ba trụ cột chính của nghị quyết, cải cách thi cử được xác định là khâu đột phá, bởi nó là điểm nút kết nối toàn bộ chuỗi giá trị giáo dục, từ chương trình – sách giáo khoa, dạy học, kiểm tra – đánh giá cho đến tuyển sinh và sử dụng nhân lực.

Tuy nhiên, sau hơn mười năm, thực tế cho thấy đổi mới thi cử vẫn còn nhiều thách thức và hạn chế. Việc gộp kỳ thi tốt nghiệp trung học phổ thông với tuyển sinh đại học, xét về chủ trương, là một bước đi đúng đắn. Nó giúp giảm áp lực thi cử, tiết kiệm nguồn lực và hướng đến một hệ thống đánh giá toàn diện hơn. Tuy nhiên, việc triển khai lại thiếu đồng bộ về kỹ thuật, con người và nguồn lực đã dẫn đến nhiều vấn đề phát sinh. Đề thi thiếu ổn định, dao động về cấu trúc, độ khó qua các năm, trong khi không có chuẩn hóa đề thi – điều vốn là thông lệ trong các kỳ thi quốc tế như SAT, A-Level hay tú tài Pháp.

Khi không bảo đảm được tính ổn định, chuẩn hóa và công bằng, kỳ thi dần trở thành một nơi thử nghiệm may rủi của thí sinh. Các vụ gian lận điểm thi có tổ chức từng xảy ra ở một số địa phương không chỉ là “sự cố đơn lẻ” mà phản ánh lỗ hổng thể chế trong quản lý và giám sát. Nếu một kỳ thi quốc gia mà vẫn để lọt hành vi can thiệp điểm số có hệ thống ở vài địa phương, thì tính công bằng dễ trở thành khẩu hiệu. Điều này cho thấy, vấn đề không chỉ nằm ở kỹ thuật tổ chức, mà còn ở sự thiếu minh bạch, thiếu kiểm soát độc lập và thiếu trách nhiệm giải trình trong toàn bộ hệ thống thi cử.

Song hành với đó là sự bế tắc trong việc chuyển hóa kỳ thi thành động lực cải thiện chất lượng dạy học. Thay vì giảm áp lực, kỳ thi chung lại khiến cho giáo viên và học sinh bị cuốn vào vòng xoáy “học để thi”, “học để có điểm”, thay vì học để hiểu và sáng tạo. Bệnh thành tích trở nên phổ biến dưới hình thức điểm học bạ “đẹp như mơ”, trong khi điểm thi thật lại phơi bày một khoảng cách đáng báo động. Dạy thêm, học thêm chưa hồi kết, học lệch theo tổ hợp xét tuyển ảnh hưởng đến chất lượng nguồn nhân lực tương lai.

Đã đến lúc cần rà soát, đánh giá lại ưu điểm và hạn chế của việc thực thi các giải pháp đột phá trong thi cử. Đổi mới thi cử cần được đặt đúng vị trí: là một phần trong hệ thống đánh giá năng lực học sinh, gắn với mục tiêu học tập, chuẩn đầu ra và lộ trình nghề nghiệp sau phổ thông. Để làm được điều đó, cần dựa vào ba trụ cột: Thứ nhất, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ xuyên suốt toàn bộ quy trình, không chỉ trong ra đề, chấm thi, giám sát, mà còn để kiểm soát tình trạng lạm phát điểm học bạ và chuẩn hóa dữ liệu đánh giá.

Thứ hai, xã hội hóa công tác khảo thí, huy động nguồn lực để thành lập các trung tâm độc lập, có sự tham gia của các trường đại học, tổ chức nghề nghiệp và chuyên gia đánh giá, nhằm nâng cao tính minh bạch và khách quan. Thứ ba, tăng cường tính chuyên nghiệp của đội ngũ quản trị và ra đề thi, thông qua cơ chế tuyển chọn, đào tạo và đãi ngộ xứng đáng, bảo đảm cả năng lực chuyên môn lẫn đạo đức nghề nghiệp. Sau hơn 10 năm, khẩu hiệu “dạy thật, học thật, thi thật” vẫn là kim chỉ nam, nhưng sẽ chỉ là khẩu hiệu nếu thiếu một bản thiết kế hệ thống đồng bộ và minh bạch.

Muốn cải cách thi cử thành công, trước hết phải cải cách tư duy và cơ chế vận hành. Đó mới là đột phá thật sự mà giáo dục Việt Nam đang cần hơn bao giờ hết!