Trong thời đại số hóa hiện nay, trẻ em đang trở thành mục tiêu của những kẻ lừa đảo tinh vi. Những thủ thuật thao túng tâm lý được sử dụng để dẫn dắt trẻ vào bẫy lừa đảo ngày càng tăng. Để bảo vệ con cái một cách thực chất, phụ huynh cần thay đổi cách nhìn nhận và trang bị cho trẻ những kỹ năng cần thiết.

Phó giáo sư Phạm Mạnh Hà, chuyên gia ngành tâm lý học tại Khoa Khoa học và Công nghệ giáo dục, Đại học Bách khoa Hà Nội, cảnh báo rằng không đứa trẻ nào an toàn tuyệt đối trước những thủ thuật thao túng tâm lý tinh vi. Những kẻ lừa đảo thường sử dụng kịch bản tinh vi, đánh trúng vào tâm lý yếu điểm của từng đối tượng.

Có 4 thủ thuật thao túng tâm lý phổ biến mà các đối tượng thường sử dụng: ‘Tội phạm hóa’, ‘Cô lập’, ‘Khẩn cấp’, và ‘Bình thường hóa’. Những thủ thuật này được thiết kế như một kịch bản hoàn chỉnh, nhằm làm trẻ mất phương hướng, hoảng loạn, và hoàn toàn phụ thuộc vào kẻ thao túng.

Để hiểu vì sao một đứa trẻ dễ bị dẫn dắt, cần xem xét tổng thể từ đặc điểm tâm lý, hoàn cảnh gia đình đến các mối quan hệ xung quanh. Trẻ ở độ tuổi phát triển chưa có khả năng đánh giá rủi ro hoàn chỉnh, dễ tin người, nhất là khi sợ bị người lớn la mắng. Những gia đình có xung đột thường xuyên, ly hôn, hoặc khoảng cách thế hệ lớn cũng khiến trẻ khó tìm được điểm tựa tâm lý an toàn.

Ngoài ra, các mối quan hệ qua mạng, với tốc độ phát triển nhanh và sự hiện diện ảo, lại mang đến cho trẻ cảm giác được lắng nghe và thấu hiểu – thứ mà trẻ không tìm được từ người thân.

Phụ huynh cần đặc biệt lưu ý nếu trẻ có những biểu hiện như thay đổi hành vi đột ngột, lo lắng khi không dùng điện thoại, phụ thuộc quá mức vào một người bạn mới, học tập sa sút, hoặc hay nói dối, giấu diếm. Khi phát hiện những dấu hiệu này, điều quan trọng nhất là không trách phạt, không dò xét, mà cần lắng nghe với thái độ thấu hiểu.

Phụ huynh nên xây dựng kênh giao tiếp cởi mở, giúp con cảm thấy an toàn khi chia sẻ. Cần giáo dục con về quyền riêng tư cơ thể, cách nhận diện các chiêu trò thao túng, và kỹ năng nói ‘không’ với những yêu cầu bất thường. Thay vì cấm đoán, hãy đồng hành cùng con trong không gian mạng, cùng tìm hiểu các xu hướng, trò chuyện về những rủi ro một cách cởi mở.

Trong những trường hợp có dấu hiệu tâm lý kéo dài, cha mẹ nên chủ động tìm đến các chuyên gia tâm lý học đường hoặc chuyên gia giáo dục để được hỗ trợ kịp thời. Không phần mềm kiểm soát thiết bị nào có thể thay thế cho sự hiện diện thực chất của cha mẹ.

Lá chắn mạnh nhất trước những kịch bản lừa đảo tinh vi không nằm ở công nghệ, mà nằm ở chính sự kết nối tình cảm, niềm tin và đồng hành của gia đình.

Trong thời gian gần đây, Công ty Điện lực Hà Nội (EVNHANOI) đang tiến hành quá trình tái cơ cấu và sắp xếp lại các bộ phận của mình. Tuy nhiên, một số cá nhân đã lợi dụng tình hình này để thực hiện các hành vi lừa đảo và mạo danh, nhằm mục đích chiếm đoạt thông tin và tài sản của khách hàng.

Cụ thể, một số đối tượng đã giả mạo nhân viên ngành điện, sử dụng các thủ đoạn tinh vi như gọi điện thoại, nhắn tin, thậm chí gọi video để mạo danh cán bộ điện lực. Chúng yêu cầu người dân thực hiện các yêu cầu như “xác minh thông tin hợp đồng sau sáp nhập”, “cập nhật thông tin khách hàng”, “nộp phí dịch vụ chuyển đổi” với mục đích xấu. EVNHANOI đã lên tiếng cảnh báo người dân về những hành vi này và khẳng định rằng mọi liên hệ chính thức với khách hàng đều được thực hiện thông qua các kênh nhận diện rõ ràng.

Các kênh chính thức này bao gồm cuộc gọi hiển thị EVNHANOI, email có đuôi @evnhanoi.vn, hoặc thông báo trực tiếp từ chính quyền địa phương, tổ dân phố. Tổng công ty không bao giờ yêu cầu khách hàng cung cấp thông tin cá nhân, tài khoản ngân hàng, mật khẩu hay mã OTP qua điện thoại, tin nhắn hoặc các đường link lạ.

Trước tình trạng các đối tượng mạo danh nhân viên ngành điện thực hiện hành vi lừa đảo, EVNHANOI đã triển khai các biện pháp cảnh báo toàn diện thông qua nhiều kênh chính thống. Việc tái cơ cấu tổ chức được khẳng định là hoạt động nội bộ, không làm gián đoạn việc sử dụng điện và không ảnh hưởng đến các dịch vụ đã cam kết. Mọi quyền lợi của khách hàng vẫn được bảo đảm đầy đủ, liên tục và không thay đổi.

Khách hàng cần lưu ý rằng khi nhận được cuộc gọi từ tổng đài viên EVNHANOI, màn hình sẽ hiển thị rõ tên thương hiệu ‘EVNHANOI’ đối với các nhà mạng hỗ trợ. Đối với các nhà mạng chưa hỗ trợ hiển thị tên, EVNHANOI sử dụng duy nhất đầu số 0963.001.288. EVNHANOI khuyến cáo khách hàng nâng cao cảnh giác và chủ động chia sẻ thông tin cảnh báo đến người thân, bạn bè để cùng phòng tránh rủi ro.

Trong trường hợp cần làm việc trực tiếp, nhân viên điện lực sẽ mặc đồng phục, xuất trình thẻ ngành có mã QR xác thực và giấy giới thiệu theo đúng quy định. Khách hàng không nên chia sẻ thông tin ‘nhạy cảm’ với bất kỳ ai khi chưa được xác minh và nên liên hệ ngay với Tổng đài Chăm sóc khách hàng 19001288 để được xác minh và hỗ trợ kịp thời.

Số liệu thống kê từ Trung tâm Chăm sóc khách hàng EVNHANOI cho thấy, chỉ trong 5 tháng đầu năm 2025, đã có hơn 14.300 trường hợp mạo danh nhân viên điện lực. Để ngăn chặn, EVNHANOI đang phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an và chính quyền địa phương nhằm tuyên truyền, phát hiện và xử lý nghiêm các hành vi vi phạm.

Một chương trình mới đây đã xuất hiện trên Facebook với tên gọi “duyệt binh nhí mừng Quốc khánh 2/9”, thu hút sự quan tâm của nhiều người. Tuy nhiên, chương trình này đã được xác định có dấu hiệu lừa đảo chiếm đoạt tài sản, và người dân cần phải cảnh giác khi tham gia.

Chương trình này thường được quảng cáo là hoạt động do Bộ Quốc phòng phát động, dành cho các em thiếu nhi từ 6 đến 16 tuổi trên khắp cả nước. Theo quảng cáo, các em sẽ được huấn luyện ngắn hạn bởi các chiến sĩ quân đội thực thụ, học nghi thức, kỷ luật, kỹ năng sống và cùng nhau diễu hành trong một buổi lễ long trọng, trang nghiêm đúng chuẩn Quân đội nhân dân Việt Nam – được truyền hình trực tiếp nhân dịp Quốc khánh 2/9. Thông tin này đã thu hút sự quan tâm của nhiều bậc phụ huynh, mong muốn cho con em mình có trải nghiệm tốt.

Tuy nhiên, khi phụ huynh đăng ký tham gia chương trình, các đối tượng lừa đảo sẽ gửi chi tiết thông báo về lịch trình, nội dung luyện tập và dẫn dắt phụ huynh thực hiện các nhiệm vụ online để từ đó chiếm đoạt tài sản. Đây là một thủ đoạn lừa đảo mới và rất tinh vi, lợi dụng sự tin tưởng và mong muốn cho con em mình có trải nghiệm tốt của các bậc phụ huynh.

Phòng An ninh mạng và phòng, chống tội phạm sử dụng công nghệ cao, Công an thành phố Hà Nội đã liên tục cảnh báo về các thủ đoạn lợi dụng kỳ nghỉ hè của học sinh để tạo ra các khóa học, học kỳ Quân đội, học kỳ Công an, khóa tu,… để lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của phụ huynh. Do đó, người dân cần phải cực kỳ cảnh giác khi tham gia các chương trình tương tự và không cung cấp thông tin cá nhân cũng như tài sản cho các đối tượng lừa đảo.

Trước những thủ đoạn lừa đảo ngày càng tinh vi, người dân cần phải nâng cao cảnh giác và có kiến thức để bảo vệ bản thân và gia đình. Khi có nghi vấn hoặc cần hỗ trợ, người dân có thể liên hệ với cơ quan chức năng để được giúp đỡ. Hãy luôn cẩn thận và tỉnh táo khi tham gia các chương trình hoặc hoạt động trên mạng internet, đặc biệt là những chương trình yêu cầu cung cấp thông tin cá nhân hoặc tài sản.

Hiện tại, nhiều đối tượng lừa đảo vẫn tiếp tục lợi dụng sự nhẹ dạ và thiếu thông tin của một số người dân để thực hiện các hành vi lừa đảo. Vì vậy, việc nâng cao nhận thức và cảnh giác của người dân là rất quan trọng để phòng tránh những hành vi lừa đảo này.

Facebook và các nền tảng mạng xã hội khác đã trở thành mục tiêu chính của các đối tượng lừa đảo. Do đó, người dùng cần phải cẩn thận khi sử dụng các nền tảng này và không cung cấp thông tin cá nhân hoặc tài sản cho các đối tượng không rõ ràng.

Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng cần tăng cường công tác phòng chống tội phạm, trong đó có tội phạm lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Việc nâng cao hiệu quả công tác này sẽ giúp giảm thiểu tối đa những hành vi lừa đảo, đem lại môi trường sống an toàn cho người dân.

Thời gian gần đây, hàng loạt vụ việc liên quan đến hành vi bắt cóc ‘online’, lừa đảo qua mạng nhắm vào trẻ vị thành niên đã liên tục được ghi nhận, gây hoang mang trong dư luận xã hội. Sự gia tăng của các vụ việc này đã đặt ra yêu cầu cấp thiết về việc tăng cường vai trò phối hợp giữa gia đình và nhà trường trong việc trang bị kiến thức, kỹ năng tự bảo vệ cho học sinh.

Theo Tiến sĩ Vũ Thu Hương, chuyên gia giáo dục, nguyên giảng viên Trường Đại học Sư phạm Hà Nội, trẻ vị thành niên thường có tâm lý ham khám phá, tò mò với cái mới, thích thử thách và khát khao được công nhận. Điều này làm cho các em dễ bị cuốn vào những lời dẫn dụ đầy tính kích thích từ kẻ xấu. “Trẻ em ở độ tuổi này thường có xu hướng muốn khám phá thế giới xung quanh, và nếu không có sự hướng dẫn đúng đắn, các em có thể dễ dàng sa đà vào những hành vi không lành mạnh”, Tiến sĩ Hương cho biết.

Thạc sĩ Tâm lý học lâm sàng Nguyễn Văn Duẩn, chuyên gia tại Phòng Tâm lý học đường, Trường Trung học cơ sở và Trung học phổ thông Lê Quý Đôn, cho rằng trẻ thiếu kỹ năng nhận diện và ứng phó với lừa đảo, đặc biệt là trong môi trường phi vật lý như không gian mạng, khiến nguy cơ bị tấn công ngày càng gia tăng. “Trẻ em hiện nay sử dụng internet và mạng xã hội rất nhiều, nhưng không phải tất cả đều có kỹ năng để nhận biết và phòng tránh các nguy cơ trên mạng”, Thạc sĩ Duẩn nhận định.

Thầy Nguyễn Đức Phú, giáo viên kỹ năng sống của Trường Phổ thông liên cấp Phenikaa, chỉ ra rằng khi cha mẹ quá bận rộn, ít trò chuyện hoặc thường xuyên áp đặt, các em sẽ cảm thấy cô đơn. Thế giới ảo trở thành nơi để các em tìm kiếm sự chia sẻ. Kẻ xấu chỉ cần lợi dụng kẽ hở này, đóng vai một người bạn thấu hiểu, kiên nhẫn lắng nghe là có thể dần dần thao túng tâm lý và chiếm được lòng tin của các em. “Đây là một trong những nguyên nhân chính dẫn đến việc trẻ em trở thành mục tiêu của kẻ xấu trên mạng”, thầy Phú cho biết.

Để bảo vệ trẻ, các chuyên gia khuyến nghị nhà trường và phụ huynh cần chủ động trang bị cho học sinh kỹ năng tự vệ thiết yếu trong thời đại số. Điều này có thể được thực hiện thông qua việc tích hợp các buổi học về an toàn không gian mạng và kỹ năng nhận diện lừa đảo vào chương trình học cũng như các hoạt động ngoại khóa. Đồng thời, cần có sự phối hợp đồng bộ giữa gia đình và nhà trường trong việc giáo dục an toàn trên không gian mạng cho học sinh. Việc này có thể được thực hiện thông qua các hoạt động giáo dục toàn diện, nhất là trong việc trang bị kỹ năng phòng tránh và ứng phó với các tình huống rủi ro trực tuyến.

Tóm lại, không có giải pháp đơn lẻ nào là hoàn hảo. Chúng ta chỉ có thể bảo vệ con trẻ khi cả gia đình và nhà trường cùng chung tay hành động một cách quyết liệt và thấu hiểu. Sự phối hợp chặt chẽ giữa gia đình và nhà trường sẽ giúp trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết để tự bảo vệ mình trong thời đại số và giảm thiểu các rủi ro có thể xảy ra. Thông tin thêm về vấn đề này có thể được tìm thấy trên các trang web uy tín.

Trong thời gian gần đây, tình trạng lừa đảo giả mạo shipper đã trở nên ngày càng phổ biến và tinh vi, khiến nhiều người tiêu dùng trở thành nạn nhân của những kẻ gian manh. Những kẻ lừa đảo này đã khai thác triệt để tâm lý chủ quan của người tiêu dùng và sự thiếu cảnh giác trong giao dịch trực tuyến để thực hiện các hành vi lừa đảo.

Một trong những chiêu lừa phổ biến mà kẻ gian sử dụng là gọi điện giả danh nhân viên giao hàng. Chúng sẽ đọc chính xác tên, số điện thoại và địa chỉ của khách hàng để tạo sự tin tưởng, sau đó yêu cầu khách hàng chuyển khoản vào tài khoản cá nhân với lý do phát sinh phí giao hàng hoặc phí bảo hiểm hàng hóa. Ngay khi nhận được tiền, đối tượng lập tức chặn liên lạc, khiến nạn nhân mất tiền và không nhận được hàng.

Một thủ đoạn khác mà kẻ gian sử dụng là đánh vào sự lo sợ của nạn nhân bằng cách thông báo đã chuyển nhầm tài khoản ‘hội viên shipper’. Đối tượng sẽ nói rằng nếu không hủy dịch vụ, tài khoản sẽ bị trừ từ 2 đến 3,5 triệu đồng mỗi tháng. Trong tình huống căng thẳng này, nhiều người làm theo yêu cầu, nhấp vào liên kết lạ hoặc cung cấp mã OTP để ‘hủy dịch vụ’, vô tình mở đường cho kẻ gian chiếm đoạt tiền và thông tin cá nhân.

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến tình trạng người dân dễ sập bẫy, bao gồm tình trạng rò rỉ dữ liệu cá nhân, tâm lý sợ mất đơn hàng, vội vàng nhận hàng khi bận rộn và sự chuyên nghiệp của những kẻ lừa đảo. Chúng sử dụng giọng nói tự tin, thuật ngữ chuyên ngành vận chuyển, thậm chí gửi hình ảnh giả mạo nhân viên giao hàng hoặc phiếu giao hàng để củng cố lòng tin của khách hàng.

Để nhận biết và phòng tránh, người tiêu dùng cần lưu ý rằng nhân viên giao hàng chính thống không bao giờ yêu cầu khách hàng chuyển khoản vào tài khoản cá nhân trước khi nhận hàng. Nếu gặp tình huống yêu cầu đóng phí bổ sung hoặc cung cấp mã OTP để hoàn tất giao dịch, người mua phải lập tức dừng lại và xác minh thông tin qua ứng dụng chính thức của đơn vị vận chuyển.

Khi bị lừa, người dân cần giữ lại toàn bộ bằng chứng, trình báo cơ quan công an gần nhất hoặc liên hệ với các đường dây nóng để được hỗ trợ xử lý. Chỉ bằng cách nâng cao cảnh giác và có kiến thức về các thủ đoạn lừa đảo, người tiêu dùng mới có thể bảo vệ mình và tránh trở thành nạn nhân của những kẻ gian manh.