Trên dãy núi Trường Sơn hùng vĩ, nơi mây trời giao hòa, đồng bào Bru-Vân Kiều vẫn tiếp tục gìn giữ một phong tục truyền thống quý giá: lễ mừng lúa mới. Đây không chỉ là dịp để người dân trong bản làng cùng nhau vui mừng sau một vụ mùa bội thu, mà còn là khoảnh khắc thiêng liêng để họ bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc với trời đất, thần linh và tổ tiên.
Lễ mừng lúa mới thường diễn ra vào cuối vụ gặt, khi những kho lúa đã đầy ắp và lòng người tràn ngập niềm vui và háo hức. Dù mỗi bản làng có cách tổ chức riêng, quy mô và tập tục có thể khác nhau, nhưng tất cả đều xoay quanh hai giá trị cốt lõi: biết ơn và cầu mong. Đối với người Bru-Vân Kiều, cây lúa không chỉ là nguồn thực phẩm thiết yếu, mà còn là biểu tượng của sự sống, là nhịp đập của cả cộng đồng.
Trong không gian ngập tràn sắc màu thổ cẩm và âm thanh trầm bổng của chiêng, lễ mừng lúa mới trở thành một bản hòa ca văn hóa dân tộc, mộc mạc, sâu lắng và đầy tình cảm. Từ sớm, khói bếp đã bắt đầu toả lên từ những ngôi nhà sàn, những người phụ nữ trong bản thay nhau chuẩn bị những món ăn truyền thống như xôi, cơm, và các loại thịt rừng được tẩm ướp gia vị thơm lừng. Không thể thiếu chum rượu cần đã được chuẩn bị sẵn sàng cho buổi lễ lớn nhất trong năm.
Già làng Hồ Noi sẽ thực hiện nghi lễ chính thức trước bàn cúng. Giọng nói trầm ấm của ông trong lời khấn vọng lên như một cầu nối giữa thế giới của con người và thế giới tâm linh: “Ơi Giàng! Ơi thần lúa, thần núi, thần suối… xin nhận lễ của con cháu Bru-Vân Kiều. Cảm ơn đã cho mùa lúa tốt tươi, cho con cái được mạnh khỏe, bản làng được yên vui…”. Những lời khấn thành kính của già làng cùng với làn khói hương trầm tạo nên một không gian thiêng liêng.
Sau phần lễ trang nghiêm là phần hội với không khí sôi động và tươi vui. Chiêng được đánh響, những chàng trai lực lưỡng bắt đầu đập trống, những cô gái trong trang phục thổ cẩm sặc sỡ tươi cười nhảy múa theo nhịp nhạc của núi rừng. Những vũ điệu truyền thống của người Bru-Vân Kiều, với những bước chân nhún nhảy nhẹ nhàng và dẻo dai, như vẽ lên không gian một bức tranh về sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên.
Qua những biến thiên của lịch sử và sự thay đổi của đời sống hiện đại, lễ mừng lúa mới vẫn được người Bru-Vân Kiều gìn giữ như một di sản văn hóa bất biến. Phong tục này không chỉ thể hiện bản sắc của một tộc người mà còn là minh chứng cho khả năng thích ứng và sáng tạo văn hóa trong việc duy trì những giá trị truyền thống.
Hiện nay, chính quyền địa phương và các đồn Biên phòng trên địa bàn đã tích cực đồng hành cùng người dân trong việc phục dựng và tổ chức các lễ hội truyền thống. Nhiều trường học vùng cao cũng đưa nội dung về lễ mừng lúa mới vào chương trình ngoại khóa, giúp thế hệ trẻ người Bru-Vân Kiều thêm hiểu và tự hào về những truyền thống quý báu của dân tộc mình.
Lễ mừng lúa mới không chỉ là nghi thức tôn vinh mối quan hệ hài hòa giữa con người với thiên nhiên, mà còn là biểu tượng của sự gắn kết cộng đồng và tình cảm thủy chung giữa người với người. Trên từng hạt gạo dẻo thơm, trong từng bước chân nhảy múa theo nhịp chiêng, lễ mừng lúa mới là một tác phẩm nghệ thuật văn hóa, là ký ức của cộng đồng được lưu truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác.
